Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, pseudonim „Boy” był synem wybitnego kompozytora Władysława. Ukończył medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale od początku fascynowało go środowisko artystyczne, dlatego przyłączył się do bohemy krakowskiej. Współtworzył m.in. kabaret „Zielony Balonik”, który wystawiał swoje przedstawienia i szopki w  Jamie Michalika. Celny portret i komentarz do krakowskiego życia z l. 1900 – 1910 zawarł w słynnym zbiorze dowcipnych wierszyków pt. „Słówka”.

Ożenił się z Zofią Pareńską, sportretowaną przez Stanisława Wyspiańskiego w „Weselu” jako Zosia. Sam Żeleński napisał „Plotkę o «Weselu»”, analizując związki bohaterów dramatu z autentycznymi krakowskimi postaciami.

Przełomowe okazało się stypendium w Paryżu, gdzie zafascynował się literaturą francuską, a do końca życia przełożył największe jej dzieła na polski, za co został uhonorowanypalmami Akademii Francuskiej. W jego niezwykle bogatym dorobku translatorskim znalazły się wszystkie sztuki Moliera, dramaty Racine’a („Fedra”), Corneille’a („Cyd”), Beaumarchaise’a („Cyrulik sewilski”, „Wesele Figara”) oraz Marivaux („Igraszki trafu i miłości”).

Udostępnił polskim czytelnikom najwyższej klasy przekłady wybitnie dzieła francuskiej prozy, poczynając od „Gargantui i Pantagruela” Rebelaisa, poprzez cykl „Komedia ludzka” Balzaka, „Czerwone i czarne” oraz „Pustelnię parmeńską” Stendhala, „Madame Bovary” Flauberta, a kończąc na cyklu Prousta „W poszukiwaniu straconego czasu” i prozie Andre Gidea’a („Lochy Watykanu”). Ma na koncie tłumaczenia francuskich filozofów: Kartezjusza („Cogito ergo sum”), Pascala („Myśli”), Montaigne’a („Próby”), Monteskiusza („Listy perskie”), Woltera, a także powiastki filozoficzne Denisa Diderota („Kubuś fatalista i jego pan”).

Po I wojnie światowej zajął się krytyką teatralną oraz eseistyką. Pisał artystyczne biografie, w których odbrązawiał m.in. postaci i dorobek Mickiewicza oraz Fredry. Pracował m.in. jako recenzent „Kuriera Porannego” i kierownik literacki Teatru Polskiego w Warszawie. Należal do Polskiej Akademii Literatury. Był czołową postacią środowisk laickich, zwalczaną przez prawicę, krytykującą Kościół. Walczył o edukację seksualną. Domagał się legalizacji aborcji.

Wojenna działalność pozostawiła Żeleńskiego w niesławie. Po agresji sowieckiej na Polskę i aneksji Lwowa w 1939 r. chwalił i współpracował z komunistycznymi władzami i poparł przyłączenie Ukrainy Zachodniej do Związku Radzieckiego. Już w październiku 1939 r. został powołany przez sowieckie władze na kierownikakatedry literatury francuskiej we Lwowie.

Został zamordowany wraz z innymi polskimi profesorami w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. wkrótce po wkroczeniu Niemców do Lwowa.