Nasi goście, reprezentujący bardzo różne pod względem wielkości ośrodki kultury, mieli okazję zapoznać  się z warunkami funkcjonowania naszych lokalnych instytucji oraz innych organizacji aktywnych w jej obszarze, szczególnie zwracając uwagę na funkcjonowanie w przestrzeni miasta postindustrialnego, obarczonego problemami społecznymi i ekonomicznymi, determinującymi aktywność kulturalną jego mieszkańców.

W ciągu trzech dni uczestnicy wizyty gościli w Elektrociepłowni Szombierki, ProFortCentrum,  Ostoi Pokoju  - Zespole Zabytkowym  Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Miechowicach, Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek  w Radzionkowie, Bytomskim Teatrze Tańca i Ruchu Rozbark, Operze Śląskiej                    i naturalnie w Bytomskim Centrum Kultury. Spotkaliśmy się z przedstawicielami  Stowarzyszenia na rzecz Zabytków Fortyfikacji  Profortalicjum, Bytomskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej Leo Corde  i streetworkerami - Pedagogami Ulicy UNO.

Zaprosie mieli możliwość „dotknięcia” tematu rewitalizacji od strony praktycznej, poznając problemy funkcji zagospodarowania obiektów postindustrialnych, ich możliwości kulturotwórczych.  Spotkaliśmy się  z ludźmi, którzy tworzą miejsca kultury, w których edukacja, tradycje, historia są najwyższym priorytetem , a czynią to z szacunku i z potrzeby serca. 

Pierwszego dnia odwiedziliśmy Elektrociepłownię Szombierki, zwaną postindustrialną katedrą, unikatowy na skalę światową kompleks budynków, miejsce na Szlaku Zabytków Techniki  na co dzień  trudno dostępne do zwiedzania, które jeszcze czeka na swoją  rewitalizacyjną szansę. Nie jest to czekanie z założonymi rękami, bowiem gmachem i przestrzenią wokół opiekują się społecznicy                          i wolontariusze. To dzięki nim obiekt jest obecny na Industriadzie, udostępniany  na  wejścia                          z przewodnikiem, sesje zdjęciowe, nagrania teledysków, plenery artystyczne, ma liczne konta na serwisach społecznościowych, cały czas radząc sobie dzięki współpracy lokalnej.

Wracając do centrum, mieliśmy również okazję poznać miasto z przewodnikiem, jego historię i piękne secesyjne kamienice. Po drodze rozmawialiśmy o pomysłach na rewitalizację oraz trudnościach jakie generują, o nietypowych miejscach na działania kulturalne, a także  podczas spotkania w dawnym  zabytkowym budynku Poczty Polskiej z Krzysztofem Grzelczakiem, pełnomocnikiem zarządu firmy Dom Invest - miłośnikiem i restauratorem zabytkowych kamienic i samochodów poznaliśmy spojrzenie na sprawę rewitalizacji od strony przedsiębiorcy. Podczas  „spaceru z Kulturą” rozmawialiśmy o becekowych doświadczeniach konsultacji społecznych, o trudnych wyborach jakości nad ilością, o codziennej pracy w instytucji, wyznaczaniu celów krok po kroku, współpracy pomiędzy różnymi podmiotami w mieście, wzajemnym wspieraniu się. Dzień zakończyliśmy w Beceku, wieczorem integracyjnym  z historią Bytomia w tle. Naszym gościom spodobał się escape room nawiązujący  tematem do znanej bytomianki Karin Stanek oraz poznanie gier planszowych m.in.: związanych z historią Bytomia (Tajemnice  Srebrnego Miasta) i rewitalizacją (zestaw memory i planszówek edukacyjnych). Jaki wniosek można było wysnuć na początek? – na pewno taki, ze Bytom to bez wątpienia miasto kontrastów o olbrzymim potencjale ludzi.

W dzień drugi zafundowaliśmy Zaprosiom wysiłek o wysokiej  intensywności. Zaczęliśmy od wizyty w ProFortCentrum, gdzie  mogliśmy zobaczyć w jaki sposób społecznicy wraz z mieszkańcami  Miechowic  prowadzą swoje działania w praktyce zachowując dziedzictwo historyczne, upamiętniając wydarzenia z czasów II wojny światowej, tworząc w dawnym schronie przeciwlotniczym i budynku szkoły miejsce aktywności oraz wiedzy o historii dzielnicy. Następnie będąc na Szlaku Matki Ewy dowiedzieliśmy się  o niezwykłej kobiecie i poznaliśmy „Ostoję Pokoju”,  gdzie rozpoczęła i prowadziła  charytatywną pracę na rzecz potrzebujących. Tutaj  dzięki spotkaniu z gospodarzem ks. Janem Kurko dowiedzieliśmy się wiele na temat szkód górniczych,  modelowej rewitalizacji obiektów i przestrzeni położonych na takich terenach, współpracy ze środowiskiem lokalnym, miastem, społecznością, zapoznaliśmy się z szeregiem inicjatyw i projektów streetworkerów,  pracujących w dzielnicach i śródmieściu  - Pedagogów Ulicy UNO. Kasia i Robert powiedzieli nam, jak realizować zadania z zakresu pedagogiki podwórkowej, poznaliśmy także „mobilną szkołę”, której funkcjonowanie zachwyciło  i zainspirowało wielu Zaprosi.

Następnie wyruszyliśmy na spotkanie  z dziedzictwem i tradycjami rozbarskimi do Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek. Miejsce na granicy Bytomia i Radzionkowa edukuje, kultywuje i uczy szacunku do chleba, oraz związanych z nim tradycji, pracy, historii i zwyczajów Górnego Śląska, Bytomia i dzielnicy Rozbark. Wchodząc do niepozornego miejsca przenosimy się w sentymentalną podróż w czasie o ponad 100 lat. Stamtąd udaliśmy się do Bytomskiego Teatru, Tańca i Ruchu. Magiczne zrewitalizowane miejsce po byłej KWK Rozbark, gdzie w  dawnej Cechowni mieści się sala teatralna na 200 miejsc, z mobilną widownią, a w byłym budynku administracyjnym kopalni hotelem dla artystów i gości zawsze robi pozytywne wrażenie. Tam dowiedzieliśmy się o inicjowanych działaniach wymiany doświadczeń  i wzajemnych inspiracji w sferze zarówno artystycznej, jak i społecznej, które ożywiają dzielnicę. Teatr konsekwentnie realizuje działania edukacyjne i rozwojowe poprzez bardzo różnorodne i innowacyjne aktywności, w tym warsztaty dla profesjonalistów i amatorów. Miejsce gości u siebie biuro inicjatyw społecznych im. ks. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, którego zadaniem m.in. jest propagowanie postaci i twórczości tego najsłynniejszego polskiego kompozytora baroku, który urodził się na  Rozbarku, a kilkanaście lat temu w ogóle nie był postacią odkrytą.  Dziś dzięki m.in. działalności stowarzyszenia Gorczycki.pl  odbywa się na Górnym Śląsku międzynarodowy festiwal  muzyczny jego imienia obejmujący swym zasięgiem ok. 20 miast. Zwiedzanie budynku teatru i terenu rewitalizacji , rozmowy o twórczości inicjatyw oddolnych, udział w warsztatach Jak oglądać taniec współczesny i o nim mówić oraz pisać zachęcił uczestników programu do samodzielnego oglądania spektakli teatru tańca i otwartości na jego przekaz, często odbieranego intuicyjnie i wrażeniowo. Wieczorem udaliśmy się do Opery Śląskiej, zobaczyć najmniejszą scenę operową w kraju. Tam dowiedzieliśmy się wielu ciekawych rzeczy o edukacji  kulturalnej i działaniach Opery w tym zakresie zarówno tradycyjnych jak i nowatorskich. Dowiedzieliśmy się jak Opera współpracuje z innymi instytucjami i środowiskami w mieście, odważnie wychodzi do lokalnej społeczności m.in. poprzez uczestnictwo w inicjatywach społeczników. Zafascynował pomysł na święto ulicy Moniuszki i szereg stref aktywności, happeningi, konkurs na witrynę sklepową. Wzięliśmy udział w warsztacie baletnicy, co okazało się sporym wyzwaniem. Uczestnicy pod okiem prowadzącej studio baletowe dla dzieci i seniorów  - Anety Pająk-Cwojdzińskiej  spróbowali swoich sił w tańcu klasycznym, gdzie stanie na palcach, przy drążku, z napięciem mięśni i lekkością piórka okazało się być jednocześnie przyjemnością, ciężką pracą, zabawnym wyzwaniem. W Sali koncertowej Opery natomiast zaskoczyli nas bytomscy rycerze  ze stowarzyszenia rekonstrukcji historycznej  Leo Corde,  specjalnym pokazem światła oraz wciągnęli nas w zabawę i opowieść o XII-wiecznym rodowodzie miasta  - prezentując z udziałem Zaprosi stroje, zwyczaje, tańce i tradycje epoki średniowiecza.

Trzeci dzień wizyty to spotkanie w Bytomskim Centrum Kultury, poznanie budynku po rewitalizacji, oferty Beceku, rozmowy i prezentacja metod, narzędzi do odkrywania tożsamości miejsca, sposobów na edukację, przekazywanie wartości, pracę w zespole, komunikację, motywację  do działania.  Spotkanie ze stand uperem pomogło nam z dystansem spojrzeć na temat rewitalizacji, aktywności  i pracy z lokalną społecznością, która wychodzi nam jeszcze bardzo różnie – raz lepiej, raz gorzej. Najważniejsze aby nie rezygnować i nie poddawać się, bo wspólne znaczy nasze i wspólnie możemy więcej. Wiedzę o mieście, regionie, śląskiej godce, a przede wszystkim wpływie rewitalizacji przestrzeni postindustrialnych na rozwój społeczny i kulturalny miasta, szansach i zagrożeniach  uzupełnił Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej, dzięki któremu również  usłyszeliśmy o inicjatywie oddolnej konkursu literackiego Bytom w 100 słowach  i wydanej publikacji prac uczestników na temat miasta, która ma w sobie wiele sentymentu, emocjonalnych wspomnień, ale i odważnego,  drapieżnego spojrzenia na Bytom. Warto dbać o słowa odnoszące się do historii, miejsc, postaci, napisane piękną polszczyzną i w rodzimej godce, co na końcu mogliśmy również usłyszeć.

Serdecznie dziękujemy wszystkim partnerom za dzielenie się dobrymi praktykami i doświadczeniami, oraz za współudział, współpracę - prezentację kluczowych obiektów oraz swojej działalności w obszarze rewitalizacji, poznanie przykładów współpracy i współoddziaływania. Podczas tych trzech dni staraliśmy się pokazać uczestnikom Zaprosia  jakim miejscem jest Bytom w procesie rewitalizacji, a Bytomskie Centrum Kultury w procesie zmiany. Przykłady rozpoznawania preferencji kulturalnych i wychodzenia do mieszkańców miasta, tworzenia różnych projektów, zadań i aktywności w obszarze kultury na terenie rewitalizacji oraz budowania współodpowiedzialności mieszkańców za swoje otoczenie – to wszystko nie jest łatwe, mamy świadomość, dokąd zmierzamy, ale tutaj trzeba działać  rozważnie i odważnie, step by step -  małymi  krokami.

W Bytomiu instytucje, miejsca i organizacje kulturotwórcze przyjęły nas bardzo serdecznie. To zaledwie mały wycinek tego, co się dzieje. Trzeba pracować całym zespołem, komunikować się, nie przestawać się uczyć umiejętności współpracy z mieszkańcami i proponowania prostych rozwiązań. Niezwykle ważną sprawą jest komunikacja, spotkanie na linii człowiek - człowiek. Wszystko, co się dzieje potem  jest zwyczajną  konsekwencją tego spotkania, wzajemnych inspiracji i chęci działania.

W trakcie wizyty studyjnej mieliśmy także możliwość spotkania z wiceprezydentem ds. kultury Adamem Frasem oraz zastępcą naczelnika Wydziału Kultury i Sportu Urzędu Miejskiego w Bytomiu Piotrem Kowalskim, którzy podzielili się z nami refleksją  na temat  budowania polityki kulturalnej                     i nadziejami na zmiany, które w procesie rewitalizacji i budowaniu ofert kulturalnych, w tym programu edukacji kulturalnej pn. Pokłady kultury, który  właśnie się rozpoczyna. Czeka nas długa droga, ciężka i ważna praca, ale na pewno warto!

Dziękujemy za wspólnie spędzony czas, za każde słowo, fantastyczne chwile, kiedy mogliśmy pokazać Wam naszą instytucję, nasze miasto i to, co się u nas dzieje, w procesie rewitalizacji, fazie zmiany i nauki pracy z lokalną społecznością, a także współpracy międzyinstytucjonalnej. Dziękujemy Wam Drodzy Uczestnicy programu „Zaproś nas do siebie 2019” oraz  Narodowemu Centrum Kultury  - Karolina Michalska – chapeau bas!  za warsztat podsumowujący, motywujące wypowiedzi  i wiarę w nas! To dodaje skrzydeł. My również w Was i Wasze możliwości mocno wierzymy! Mamy nadzieję, ze Zaproś pozwolił Wam zebrać moc doświadczeń i inspiracji, coś podpatrzeć i  coś zrozumieć  -  z kim tworzymy kulturę  i dla kogo.

Bytom  to miasto różnorodne, poprzemysłowe, pełne kontrastów  oraz problemów, jednak niezwykle piękne i bogate w historię, tradycje, postacie – to stan umysłu i serca oraz niezwykły potencjał  ludzi. Mamy nadzieję,  iż  po pierwsze, z wizyty tej wróciliście naładowani  dobrą energią, pasją i chęcią do pracy w  zespole i procesie zmiany, a  po drugie, jeśli pozwoliła  ona Wam - jak i nam  - czegoś się nauczyć to znaczy, ze teraz można już tylko  rozwinąć wyobraźnię i działać, właśnie tymi małymi krokami idąc do przodu, wcielając w życie nowe pomysły. POWODZENIA.  ZAPRASZAMY DO BYTOMIA PONOWNIE. TRZYMAMY KCIUKI ZA WAS i LICZYMY NA WZAJEMNOŚĆ!

Serdecznie pozdrawiam, w  imieniu Bytomskiego Centrum Kultury

– dyrektor Krystyna Jankowiak-Markwica