Umiejscowienie w systemie prawa

Prawo cywilne

Aktualny stan prawny

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.), określana dalej w skrócie jako „pr. aut.”.

Opis

Treść art. 17 pr. aut. w powiązaniu z innymi przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje, że autorskie prawa majątkowe są przenoszalne, tzn. twórca może przenieść je na inne osoby – np. na podstawie umowy. Prawa te podlegają także dziedziczeniu. Autorskie prawa majątkowe wygasają zasadniczo po upływie 70 lat od śmierci twórcy (zob. – Czas ochrony autorskich praw majątkowych).

Pola eksploatacji utworu

Jak wynika z przepisu art. 17 pr. aut., istotnym elementem w konstrukcji autorskich praw majątkowych jest pojęcie tzw. „pola eksploatacji”. Najczęściej rozumie się przez nie pewną wyodrębnioną (pod względem technicznym lub ekonomicznym) formę wykorzystywania utworu. W nauce prawa podkreśla się przy tym, że pojęcie „pól eksploatacji” podlega wraz z postępem technicznym rozwojowi i modyfikacji.

W świetle przepisu art. 50 pr. aut. odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

• w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
• w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
• w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż wskazano powyżej – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Cywilnoprawna ochrona autorskich praw majątkowych

Zgodnie z przepisem art. 79 pr. aut. uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

• zaniechania naruszania;
• usunięcia skutków naruszenia;
• naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu);
• wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od wskazanych wyżej roszczeń, uprawniony może także domagać się:

• jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
• zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie było zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

Odpowiedzialność karna za naruszenie autorskich praw majątkowych

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje rozbudowaną regulację odnoszącą się do odpowiedzialności karnej za naruszenie autorskich praw majątkowych. Tytułem przykładu można wskazać na przepisy art. 116 i art. 118 pr. aut. Pierwszy z nich stanowi, że kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, podlega:

• grzywnie,
• karze ograniczenia wolności albo
• karze pozbawienia wolności do lat 2.

Jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, a jeśli sprawca uczynił sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, organizuje taką działalność lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

W świetle art. 118 pr. aut., kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Instytucje/punkty informacyjne

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
tel. (22) 42 10 100

Bibliografia

- Barta J., Błeszyński J., Czajkowska-Dąbrowska M., Grzeszak T., Grzybowski S., Kępiński M., Markiewicz R., Nowicka A., Poźniak-Niedzielska M., Preussner-Zamorska J., Traple E., Wojciechowska A., Wojnicka E., System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2007
- Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne – Komentarz, wydanie V, Wolters Kluwer 2011
- Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, wydanie II, Wolters Kluwer, Warszawa 2010
- Matlak A., Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Zakamycze 2004

Autor : Andrzej Matlak

Prof. dr hab. Andrzej Matlak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; specjalista z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz prawa mediów. W 1991 r. ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (obecna nazwa: Instytut Prawa Własności Intelektualnej) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył Studium Podyplomowe Prawa Autorskiego, Wydawniczego i Prasowego oraz aplikację sądową. W 1997 r. obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę doktorską, w 2003 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego , a w 2011 tytuł profesora nauk prawnych. Od 1998 r. jest członkiem Komisji Prawa Autorskiego. Pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, wydawanego w ramach Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem ponad 50-ciu publikacji z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa mediów oraz prawa cywilnego.