W autobiograficznych „Syzyfowych pracach” (1897) przedstawił walkę z rusyfikacją w szkołach, w „Ludziach bezdomnych” (1900) – losy społecznika, doktora Judyma, w „Popiołach” (1902) – skomplikowane losy polskie na tle wojen napoleońskich, zaś w „Wiernej rzece” (1912) – dramat powstania styczniowego.

W „Przedwiośniu” (1924) podsumował doświadczenia pierwszego pokolenia, które weszło w dorosłe życie w czasach, gdy Polska odzyskała niepodległość. Książka była wezwaniem do debaty nad kształtem II Rzeczypospolitej. Bohaterem jest szlachecki syn Cezary Baryka, urodzony na zesłaniu w Baku. Jest tam świadkiem rewolucji komunistycznej, co do której się rozczarowuje. Wraca do Polski, zainspirowany przez ojca wizją idealnej ojczyzny, „szklanych domów”. Tymczasem przyjeżdża do kraju zniszczonego zaborami, który boryka się z biedą. Baryka walczy w wojnie polsko-bolszewickiej, zaś pobyt u przyjaciela w Nawłoci zniechęca go do leniwego życia w dworku. Spotyka monetarystę Szymona Gajowca, opowiadającego się za powolnymi reformami, co radykalizuje poglądy Baryki. W ostatniej scenie idzie w robotniczym pochodzie na Belweder.

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest lekturą tegorocznego Narodowego Czytania.

Akcja odbywająca się pod patronatem i z udziałem Pary Prezydenckiej będzie miała kulminację 8 września 2018 roku.

– W stulecie odzyskania niepodległości pragnę zaprosić Polaków do Narodowego Czytania właśnie „Przedwiośnia”. (…) Zależy mi na tym, aby tegoroczna akcja, oprócz jej stałego, głównego celu, którym jest promocja czytelnictwa, była też formą uczczenia jubileuszu. A zarazem chcę, aby przesłanie Żeromskiego wzbogaciło program obchodów i wydarzeń o niezwykle istotny i potrzebny element krytycznej refleksji nad dziejami ojczystymi – napisał Prezydent Andrzej Duda.

Poza lekturą „Przedwiośnia”, Para Prezydencka proponuje do czytania przez cały rok 44 teksty Antologii Niepodległości.

Dla wszystkich instytucji, które chciałyby zrealizować czytanie „Przedwiośnia” w ramach Narodowego Czytania przygotowany został formularz zgłoszeniowy.

Rękopis książki przechowywany w Bibliotece Narodowej można studiować w cyfrowej książnicy Polona.

W 1928 r. ekranizacji książki dokonał Henryk Szaro, zaś w 2001 r. Filip Bajon.