Zdziwiło mnie, że Jacek Bławut sięgnął po właśnie taki temat. Wybitny dokumentalista, który przez lata czule, ale i z poczuciem humoru portretował wykluczonych, mniejszych lub słabszych. I był w tym wielki. Nigdy jako autor dokumentów nie zapominał, że „płomienie miłości” z piosenki wykorzystanej w jego najsławniejszym filmie, „Nienormalnych”, są podstawowym celem świadomego reżysera. Że bez kochania nie ma filmu, dokumentu zwłaszcza.

Ale Bławut i film wojenny? Ale Bławut i „ORP Orzeł”? To mi nie pasowało. Jednak miał rację, sprawdziło się.

Po premierze filmu przeczytałem, że to było marzenie Jacka Bławuta od lat, nakręcić taki film, film o śmierci i legendzie, o śmierci sześćdziesięciu oficerów i marynarzy i o legendzie ich decyzji, wyborów. O tym, co tam się dzieło, co mogło się wydarzyć.

Jak przez mgłę pamiętam stary, bardzo udany film Buczkowskiego z 1959 roku – „Orzeł”. Pamiętam klasyki kina rozrywkowego: „Polowanie na czerwony październik” czy „Okręt”, meandry filmowej pamięci przydają się, zawsze do pewnego stopnia się przydają, ale Bławut nakręcił film o czymś innym. O tym, co było w środku. W tych chłopcach, o mężczyznach.

Batalistyka batalistyką, film miał spory budżet, i to wszystko widać, ale o wiele ważniejsze dla mnie jest psychologia.

Jolanta Dylewska, wirtuozerka kamery, razem z Bławutem (z wykształcenia, ale i z praktyki również przecież operatorem), wchodzą do środka, do wnętrza. Morza i okrętu. Oglądamy młodych ludzi, podejmujących najtrudniejsze decyzje w ich młodym życiu, zarówno od środka, jak i z zewnątrz, jak gdyby z wnętrza toni (niezwykły zabieg zdjęć ze zniekształconym dźwiękiem, wykonanych z platformy przytwierdzonej jak gdyby do kadłuba okrętu).

Najlepsi młodzi polscy aktorzy: Tomasz Ziętek w głównej roli, kapitana Jana Grudzińskiego, znakomity jak zawsze Tomasz Schuchardt, świetni Filip Pławiak, Rafał Zawierucha czy Adam Woronowicz (grają także Mateusz Kościukiewicz, Antoni Pawlicki, Paweł Tomaszewski, Tomasz Włosok, Filip Gurłacz oraz kilkudziesięciu startujących przy ich boku młodych aktorów), w rolach wymagających przede wszystkim skupienia, nie kreacjonizmu.

„Wyobraź sobie co tam się działo”.

„Ostatni patrol”, ostatnie dni życia. Takie pytania musieli sobie zadawać. I to się czuje w tym filmie, długim filmie o umieraniu.

Pot, zmęczenie, fizyczne wyczerpanie, zmaganie ze sobą, bunt wobec sytuacji, która ich przerasta, zdjęcie w ramkach jakiejś dziewczyny, narzeczonej, modlitwa do mamy, spaliny, hasła, znowu pot, znowu zaciskająca się pętla na szyi, sprzeczne komunikaty, nie wiadomo co się dzieje, nie wiadomo, czy to jeszcze jest życie. A może.

Janusz Zaorski powiedział mi: „Łukaszu, to jeden z najlepszych filmów o patriotyzmie”.

Duże słowa, odpowiedzialne – zwłaszcza w tych czasach, w tym kontekście, ale tak. To jest film właśnie o tym. Długi film o Polsce, o nas. Długi i przejmujący.

Łukasz Maciejewski