doi.org/10.26112/kw.2023.124.01

doi.org/10.26112/kw.2023.124.02

This article discusses the experience of the 1989 political and economic transformation as described in contemporary Polish reportage, using the specifically defined concept of solastalgia. Typically referred to environmental issues, solastalgia can also be understood as pain associated with the feeling of losing the place one inhabits and the character it used to have which ensured the social and existential security in all possible forms. Its loss is a consequence of dramatic changes such as the climate catastrophe. The presence of solastalgia is traced in two books by Magdalena Okraska (Ziemia jałowa [‘Waste Land’] and Nie ma i nie będzie [‘There Isn’t and There Won’t Be’]), Piotr Witwicki’s Znikająca Polska [‘The Vanishing Poland’], Marek Szymaniak’s Zapaść. Reportaże z mniejszych miast [‘The Collapse. Reportages from Medium-Sized Cities’] and Filip Springer’s Miasto Archipelag [‘The Archipelago City’]. The analysis is determined by the structure of the eponymous concept. The experience of the present ‘collapse’ of larger constructs is presented and is juxtaposed with the contrasting memory of the past.

Key words: solastalgia, reportage, economic and political transformation, 1989

Bibliography

Albrecht, Glenn. „Solastalgia: The distress caused by environmental change”. Australasian Psychiatry 15 (2007).

Bachtin, Michaił. Problemy poetyki Dostojewskiego. Tłum. Natalia Modzelewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.

Bakić-Hayden, Milica. „Nesting Orientalism. The case of former Yugoslavia”. Slavic Review 54, 4 (1995).

Duda, Katarzyna. Kiedyś tu było życie, teraz jest tylko bieda. O ofiarach polskiej transformacji. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2019.

Dunn, Elisabeth. Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. Tłum. Przemysław Sadura. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2008.

Dybicz, Paweł. „Stracone szanse?”. Tygodnik Przegląd, 23 maja 2016. TygodnikPrzeglad.pl. https://www.tygodnikprzeglad.pl/stracone-szanse/.

Kwaśny, Jakub. Sytuacja byłych miast wojewódzkich w 20 lat po „reformie powiatowej”. Kraków: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, MSAP, 2020. https://politykipubliczne.pl/wp-content/uploads/2021/01/17-Sytuacja-bylych-miast-wojewodzkich-last.pdf.

Leszczyński, Adam. Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2013.

Okraska, Magdalena. Nie ma i nie będzie. Kraków: Wydawnictwo Ha! art, 2020.

Okraska, Magdalena. Ziemia jałowa. Opowieść o Zagłębiu. Warszawa: Wydawnictwo Trzecia Strona, 2018.

Springer, Filip. Miasto Archipelag. Polska mniejszych miast. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2016.

Szahaj, Andrzej. „Losy pracy: fordyzm i postfordyzm”. W: Czy świat należy urządzić inaczej. Schyłek i początek, red. Bogdan Galwas, Paweł Kozłowski, Konrad Prandecki. Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN, 2019.

Szymaniak, Marek. Zapaść. Reportaże z mniejszych miast. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2021.

Williams, Raymond. The Country and the City. London: Vintage, 2016.

Witwicki, Piotr. Znikająca Polska. Warszawa: Zysk i S-ka, 2021.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.03

This article seeks to present the contemporary condition of Elbląg, a city in northern Poland, from the vantage point of accumulated city biographies, urbanology, urban studies and knowledge of port cities. Rather than a chronologically organised historical account, the text is the first socio-cultural and problem-oriented study for a more thorough biography. Elbląg’s questioning of the administrative classifications of urban areas into large, medium-sized or small, emerges as the leitmotif of this analysis. Despite meeting the urban and geographical criteria of a large city, Elbląg has been classified by the Polish Ministry of Development Funds and Regional Policy as a medium-sized city, while issues related to its development and image (the socio-economic stagnation and infrastructural neglect manifested through a variety of social, cultural and spatial factors) seem to place it in the category of small towns. In 1999, Elbląg lost its status as a capital city of the Elbląg Voivodeship (province). The preceding political and economic transformation posed a particular challenge for the city’s community. Given its return to the Baltic Sea and port traditions as a result of a new shipping canal providing access to the open sea, Elbląg requires a more complete definition of its identity and the role the maritime element should play in this process. The author highlights the need for Elbląg’s ‘re-harbouring’, albeit as a city with a medium-sized port at most, based on the construction of a waterway connecting the Gulf of Gdańsk with the Vistula Lagoon. Perceived as controversial, the investment attracts many comments, most of which tend to disregard the actual situation and the needs of Elbląg and the entire region.

Key words: re-harbouring, urbanology, Elbląg, city biography, canal across the Vistula Spit

Bibliography

750 lat praw miejskich Elbląga, red. Andrzej Groth. Gdańsk: Marpress, 1996.

Bocheński, Jacek. „Kierunki przekształceń struktury przestrzennej Elbląga w latach 2005–2020”. Urbanista 2 (2006).

Ciechorska-Kulesza, Karolina. Tożsamość a przestrzeń w warunkach niestabilnych granic. Przypadek byłego województwa elbląskiego. Gdańsk: Instytut Kaszubski, 2016.

Jaremczuk, Edward J., red., Przekop Mierzei Wiślanej oraz Port Morski w Elblągu. Szkice historyczne i polityczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE, 2021.

Kastory, Agnieszka. „Problem swobodnej żeglugi przez Cieśninę Piławską i Zalew Wiślany w polsko-radzieckich i polsko-rosyjskich negocjacjach”. Studia Politologica Ucraino-Polona 6 (2016).

Krysiński, Dawid. Po województwie. Społeczny ogląd reformy administracyjnej z 1999 roku. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 2020.

Książek, Marek. Czas przemian. Transformacja gospodarcza na Warmii i Mazurach w latach 1989–2014. Olsztyn: Littera, 2014.

Luks, Krzysztof. Port Elbląg w polityce morskiej państwa. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, 2009.

Okoniewska, Barbara. „Plany morskiej aktywizacji portów Zalewu Wiślanego po roku 1945”. Komunikaty Warmińsko-Mazurskie 3 (1995).

Rykwert, Joseph. Przeszłość i przyszłość miast. Tłum. Tomasz Bieroń. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2013.

Smagała, Bolesław. Spór o miasto. Elbląg: PHU Rosa, 1995.

Springer, Filip. Miasto Archipelag. Polska mniejszych miast. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2016.

Szymaniak, Marek. Zapaść. Reportaże z mniejszych miast. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2021.

Śleszyński, Przemysław. „Wyznaczenie i typologia miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze”. Przegląd Geograficzny 89, 4 (2017).

doi.org/10.26112/kw.2023.124.04

Serving as the starting point for this article, Didier Eribon’s Returning to Reims reveals the personal and psychological costs suffered by a person who abandons the folk class they were born into and makes it to the upper class. It is a significant issue for many intellectuals, particularly those who, like Eribon, are inclined towards left-wing views. Not only are they lodged in their non-places but they also lose the possibility to contact their loved ones among whom they feel like strangers. Acknowledging Eribon’s path, anyone who advances socially abandons their class and, like Eribon, sometimes feels repulsed by it. The author of the article tries to show that Eribon’s experience should not be universalised and that other identity strategies are possible to enable both the family ties and the advancement of the political and social project. Based on Returning to Reims and Retour sur la condition ouvrière by Stéphane Beaud and Michel Pialoux, the left-wing vision appears to be split into what constitutes a communal-conservative project and a liberal-individual project. If the left wing is to be effective, it needs to be fused together. The folk class is not as conservative as it seems, and it is not for conservative reasons that it tends to vote for right-wing parties.

Key words: Didier Eribon, class advancement, class identity, folk class, left wing

Bibliography

Bohuszewicz, Paweł. „«Niepamięć» o niebezpieczeństwach klasowych utożsamień”. Teksty Drugie 1 (2019).

Byrska, Olga. „Zdrajca klasy musi odejść”. Dwutygodnik 5 (2019). www.dwutygodnik.com/artykul/8261-zdrajca-klasy-musi-odejsc.htm.

Eribon, Didier. Powrót do Reims. Tłum. Maryna Ochab. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2019.

Nowak, Andrzej W. „Wzajemne zranienia klasowe”. Fronesis, 1 czerwca 2019. https://fronetyczny.wordpress.com/2019/06/01/wzajemne-zranienia-klasowe.

Okraska, Remigiusz. „Nie ma prawdziwej lewicy bez ludowego konserwatyzmu”. Klub Jagielloński, 21 września 2022. https://klubjagiellonski.pl/2022/09/21/nie-ma-prawdziwej-lewicy-bez-ludowego-konserwatyzmu.

Rycombel, Marlena. „Zdrajca klasy nie odchodzi”. Mały Format 10–11/2019. http://malyformat.com/2019/11/eribon-powrot-do-reims.

Rydlewski, Michał. „Co czyni nas twórczymi? Różne kolektywy myślowe – różne «kręgi obcości». Ludwika Flecka refleksja na temat biografii naukowej”. Archiwum Emigracji 1–2/2014.

Rydlewski, Michał. „Dajcie świętom święty spokój”. Kontakt, 23 grudnia 2021. https://magazynkontakt.pl/dajcie-swietom-swiety-spokoj. 

doi.org/10.26112/kw.2023.124.05

The author describes the evolving perception of small towns (shtetls) in Galicia, a historical and geographical region in Central and Eastern Europe, in German-language prose and journalistic texts. He focuses on 19th-century and 20th-century reportages, travel diaries and letters whose authors (Heine, Metternich and Döblin) saw Galicia as Halb-Asien (half-Asia), an oriental region on the outskirts of the civilised world. It was only Joseph Roth who in his columns and essays began to present Galicia as a place of allure rather than that ridden with dirt, mud and lack of culture, as it was frequently described by authors who treated their peregrinations to the East as a civilising mission, orientalising eastern towns in a manner similar to Edward Said’s depictions of Asia. To paraphrase Larry Wolff, they joined the trend of ‘inventing Eastern Europe’ despite the fact that the latter had existed long before them. Born in this part of the world, Roth’s perspective was wider than that of the newcomers from the West. His Galicia was bittersweet and therefore real. Given its culture, population of mixed multiethnic backgrounds and beauty frequently imperceptible at first glance, it required to be comprehended and given a reliable account of rather than being civilised.

Key words: column, image, orientalism, town, shtetl

Bibliography

Babkou, Ihor. „Na wschód od centrum: konfiguracja nowoczesności na wschodnioeuropejskim pograniczu”. Tłum. Barbara Różycka. W: Polska wschodnia i orientalizm, red. Tomasz Zarycki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2013.

Döblin, Alfred. Podróż po Polsce. Tłum. Anna Wołkowicz, Henryk Grynberg. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.

Heine, Henryk. O Polsce. Tłum. Stanisław Rossowski. Lwów: Księgarnia Wilhelma Zukerkandla, 1913.

Kłańska, Maria. Daleko od Wiednia. Galicja w oczach pisarzy niemieckojęzycznych 1772–1918. Kraków: Universitas, Wydawnictwo Bene Nati, 1991.

Magris, Claudio. Daleko, ale od czego? Joseph Roth i tradycja Żydów wschodnioeuropejskich. Tłum. Elżbieta Jogałła. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2015.

Magris, Claudio. Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny. Tłum. Elżbieta Jogałła, Joanna Ugniewska. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2019.

Petrovsky-Shtern, Yohanan. Sztetl. Rozkwit i upadek żydowskich miasteczek na Kresach Wschodnich. Tłum. Joanna Gilewicz. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2014.

Pollack, Martin. Cesarz Ameryki. Wielka ucieczka z Galicji. Tłum. Karolina Niedenthal. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2011.

Roth, Joseph. Listy z Polski. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2018.

Roth, Joseph. Żydzi na tułaczce. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2017.

Said, Edward. Orientalizm. Tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Wydawnictwo Zysk S-ka, 2005.

Szczepanowski, Stanisław. Nędza Galicyi w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1888.

Wiegandt, Ewa. Austria felix, czyli o micie Galicji w polskiej prozie współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1997.

Wolff, Larry. Idea Galicji. Historia i fantazja w kulturze politycznej Habsburgów. Tłum. Tomasz Bieroń. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2020.

Wolff, Larry. Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia. Tłum. Tomasz Bieroń. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2020.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.06

The COVID-19 pandemic has proven that migration to cyberspace became a necessity in many aspects of social life. While facilitating communication, the Internet has also (or perhaps above all) enforced significant changes in the public sphere which is the foundation of liberal democracy. How does this relate to where we live? Can we still speak of the centre–periphery division in today’s network society? This article seeks to analyse the transformation of the public sphere in the context of small-town identity. Until recently, the place of birth and address determined not only one’s financial status and career opportunities but also access to participation in the public sphere. However, with the advancement of the Internet and the rise of social media, the previously marginalised identities have gained recognition. The latter also applies to people living in the peripheries. While social media have demystified small-town life (Small-Town Syndrome, or ‘small-townedness’), providing it with a positive dimension and subjectivity, they have not (as of yet) managed to entirely negate the geographical space.

Key words: small-townedness, public sphere, hyperlocal media, identity

Bibliography

Askanius, Tina, Liv Stubbe Østergaard. „Introduction”. W: Reclaiming the Public Sphere. Communication, Power, and Social Change, red. Tina Askanius, Liv Stubbe Østergaard. Hampshire, New York: Palgrave Macmillan, 2014.

Barney, Darin. The Network Society. Malden: Cambridge, 2004.

Bauman, Zygmunt. Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.

Brakoniecki, Kazimierz. Prowincja człowieka. Obraz Warmii i Mazur w literaturze olsztyńskiej. Olsztyn: Borussia, 2003.

Bukowski, Andrzej. „Władza, terytorium, tożsamość. Społeczne konstruowanie regionu”. W: Zarządzanie przestrzenią. Globalizacja, etniczność, władza, red. Andrzej Bukowski, Marcin Lubaś, Jacek Nowak. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2006.

Calhoun, Craig. „Civil society and the public sphere”. W: The Oxford Handbook of Civil Society, red. Michael Edwards. New York: Oxford University Press, 2011.

Castells, Manuel. Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem. Tłum. Tomasz Hornowski. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2003.

Dahlberg, Lincoln. „The Habermasian public sphere. Taking difference seriously?”. Theory and Society 34 (2005).

Fukuyama, Francis. Tożsamość. Współczesna polityka tożsamościowa i walka o uznanie. Tłum. Jan Pyka. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2019.

Hujanen, Jaana, Olga Dovbysh, Lottie Jangdal, Katja Lehtisaari. „Towards (hyper)local public sphere. Comparison of civic engagement across the Global North”. Media and Communication 9, 3 (2021).

Misiarczyk, Michał. „Tożsamość małych miast wyśmiana w polszczyźnie. Analiza z punktu widzenia socjologii miasta i języka”. Maska 19 (2013).

Negt, Oskar, Alexander Kluge. „The public sphere and experience”. Selections 46 (1988).

Pospiszil, Karolina. „Prowincjonalne nostalgie? Słów kilka o regionalizmie (z Górnym Śląskiem w tle)”. W: Przestrzeń – literatura – doświadczenie. Z inspiracji geopoetyki, red. Tomasz Gęsina, Zbigniew Kadłubek. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2016.

Stoltenberg, Daniela. „Issue spatiality. A conceptual framework for the role of space in public discourses”. Media and Communication 9, 3 (2021).

Wasilewski, Krzysztof. Regionalizm 2.0. Media hiperlokalne i małe ojczyzny. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane PK, 2022.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.07

The main thesis of the text is that the contemporary discussion of ‘planetary urbanisation’ skews towards megacities – large urban centres which are hardly representative of global urbanisation. Quantitative data shows that nearly half of the world’s urban dwellers live in medium-sized and small cities (towns). The author analyses the genealogy of Poland’s path to ‘planetary urbanisation,’ showing how during the long decade of the 1960s Poland experienced a transition from centripetal to centrifugal urbanisation. The result was the creation of industrial towns, a pillar of Poland’s urbanisation structure. Understanding this genealogy will help to better realise the potential of these – long in the making – ‘15-minute cities.’ The analysis reveals  that Poland is not lagging behind the West, for it is going through similar processes (albeit of different nature) at the same time. The case of Polish towns shows that urbanisation cannot be analysed in isolation from the study of labour and its spatial organisation.

Keywords: towns, planetary urbanisation, industrialisation, Łódź

Bibliography

Brenner, Neil. Implosions/Explosions: Towards a Study of Planetary Urbanization. Berlin: Jovis, 2014.

Davis, Mike. Planeta slumsów. Tłum. Katarzyna Bielińska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2009.

Edensor, Tim, Mark Jayne, red., Urban Theory beyond the West: A World of Cities. Abingdon, New York: Oxon, Routledge, 2012.

Keil, Roger. Suburban Planet: Making the World Urban from the Outside In. London: Wiley, 2017.

Kenney, Padraic. Budowanie Polski Ludowej: robotnicy a komuniści 1945–1950. Tłum. Anna Dzierzgowska. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. – Grupa Wydawnicza Foksal, 2015.

Kuligowski, Waldemar, Agata Stanisz. Ruchome modernizacje: między Autostradą Wolności a „starą dwójką”. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Prasa, 2017.

Lefebvre, Henri. The Urban Revolution. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2003.

Pobłocki, Kacper. „Class, space and the geography of Poland’s champagne (post)socialism”. W: Chasing Warsaw: Socio-Material Dynamics of Urban Change Since 1990, red. Monika Grubbauer, Joanna Kusiak. Frankfurt, New York: Campus Verlag, 2012.

Pobłocki, Kacper. „Knife in the Water: The struggle over collective consumption in urbanizing Poland”. W: Communism Unwrapped: Consumption in Cold War Eastern Europe, red. Paulina Bren, Mary Neuburger. Oxford: Oxford University Press, 2012.

Pobłocki, Kacper. „Suburbanization of the self: Religious revival and sociospatial fragmentation in contemporary Poland”. International Journal of Urban and Regional Research 45 (2021).

Poznanski, Kazimierz. Poland’s Protracted Transition: Institutional Change And Economic Growth 1970–1994. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.

Sieverts, Thomas. „Międzymieście”. Tłum. Reddo Translations. W: Architektura niezrównoważona, red. Kacper Pobłocki, Bogna Świątkowska. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, 2016.

Soroka, Paweł, Andrzej Karpiński, Stanisław Paradysz, Wiesław Żółtkowski. Od uprzemysłowienia w PRL do deindustrializacji kraju: losy zakładów przemysłowych po 1945 roku. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2015.

Stites, Richard. Revolutionary Dreams: Utopian Vision and Experimental Life in the Russian Revolution. New York: Oxford University Press, 1991.

Węcławowicz, Grzegorz. Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej polski: Studium z geografii społeczno-gospodarczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.08

This article offers a reconstruction of Wrocław’s Kleczków, a housing estate encompassed by Korzeniowskiego, Zegadłowicza, Trzebnicka and Kleczkowska Streets and an area largely mythologised in the early 1960s. The architectural tissue of the quarter, its urbanised structure characteristic of the previous social activities and material artefacts were not destroyed during the Second World War. This contributed to the development of adaptive behaviour strategies among newcomers settling in these lands and the creation of the time-space typical of a small town rather than Wrocław’s downtown. The autoethnographic reconstruction is documented with photographs from that period. Selected behaviour types emerging in the local community marked by a strong social and cultural identity are discussed. The contemporary culture of Kleczków emerges based on both a collection of examples of urbanised conduct and a somewhat archaic (face-to-face) private-public discourse, serving as a testimony to the coexistence of authorial acts of communication and content created through individual actions occurring in the community’s visual field and preserved in one form or another (as gossip, anecdotes and photographs) in the collective memory.

Key words: Kleczków, autoethnography, lifestyles, small-townedness, local community

Bibliography

Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Tłum. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.

Brzozowska-Brywczyńska, Maja. „Miejsca dziecięce”. W: Niewidzialne miasto, red. Marek Krajewski. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, 2012.

Castells, Manuel. Siła tożsamości. Tłum. Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.

Certeau de, Michel. Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Tłum. Katarzyna Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2008.

Grębowiec, Jacek. Inskrypcje w przestrzeni otwartej Wrocławia na tle jego ikonosfery (do 1945 r.). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2008.

Leńska, Michalina. „Paradygmat prowincji i mentalności małomiasteczkowej. Kazus Czerwonego i czarnego Stendhala i Zabić drozda Harper Lee”. BiuletynPolonistyczny.pl, 7 lipca 2021. https://biuletynpolonistyczny.pl/pl/articles/michalina-lenska-paradygmat-prowincji-i-mentalnosci-malomiasteczkowej-kazus-czerwonego-i-czarnego-stendhala-i-zabic-drozda-harpe,221/details#_ftn3.

Muszkiewicz, Marian. Rzemieślnicy, kupcy, przemysłowcy na Dolnym Śląsku w latach 1945–1950. Wrocław: Wydawnictwo UE we Wrocławiu, 2020.

Naumann, Elisabeth. Kiosk. Entdeckungen an einem alltäglichen Ort. Vom Lustpavillon zu kleinen Konsumtempel. Marburg: Jonas Verlag, 2003.

Odoj, Grzegorz. Tożsamość kulturowa społeczności małomiasteczkowej. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2007.

Olechnicki, Krzysztof. Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk społecznych. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2003.

Rothenbuhler, Eric W. Komunikacja rytualna. Tłum. Janusz Barański. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2003.

Rouillé, André. Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną. Tłum. Oskar Hedermann. Kraków: Universitas, 2007.

Sroka, Bartłomiej. Suburbialna małomiasteczkowość. Jak uzdrowić przedmieścia?. Światowe Forum Miejskie WUF11, 27 lipca 2022. https://www.gov.pl/web/wuf11/suburbialna-malomiasteczkowosc-jak-uzdrowic-przedmiescia.

Sulima, Roch. Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2000.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.09

The aim of this article is to discuss the role of towns in Olga Tokarczuk’s works. A comparative analysis identifies their primary functions in the Polish Nobel Prize winner’s prose as geographical, autobiographical, narrative, locutionary, memorative, metaphorical and performative. The first relates to topography and the second allows the writer to tap into the voices of the narrators. The narrative function introduces town as a character that has its own story to tell. The locutionary aspect focuses on the identity and domestication of the area – in this case the Kłodzko Land, a borderland known as the Recovered Territories which have a particular status in collective memory as a place of complex history and only partially tamed. In its metaphorical function, town serves as a carrier for the metaphor (like in the short story Bardo). The metaphorical dimension can also result in the performative function of the text where the latter provides the place with a history. The empowerment of town leads to the rehabilitation of this space both in the external (addressee) and internal (resident) perception. Tokarczuk concentrates on borderland places, the in-between land, making for new interpretations of the area and a multidimensional reading. Using Tokarczuk’s new optics, residents of the local towns can see the surrounding landscape differently, recognising it for its cultural richness and potential, as well as the dangers of being confined to a small space such as apathy, emptiness and hopelessness. The article introduces new fields for an in-depth interpretation of towns.

Key words: town, space, memory, Punctum, Spectator, rehabilitation

Bibliography

Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Tłum. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.

Domańska, Ewa. „«Zwrot performatywny» we współczesnej humanistyce”. Teksty Drugie 5 (2007).

Hirsch, Marianne. „Żałoba i postpamięć”. Tłum. Katarzyna Bojarska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. Ewa Domańska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.

Kłosiński, Krzysztof. „Roztrząsania i rozbiory. Humanistyka nowa”. Teksty Drugie 2 (2021).

Kołodziejczyk, Dorota. „The uncanny space of «lesser» Europe: trans-border corpses and transnational ghosts in post-1989 Eastern European fiction”. Postcolonial Text 6, 2 (2011).

Marchewka, Anna. „Popatrz, wszystko już w tym świecie jest”. Znak, kwiecień 2020.

Rybicka, Elżbieta. „Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich”. Teksty Drugie 4 (2008).

Tokarczuk, Olga. „Bezimienny krajobraz”. W: Nieswojość, red. Agata Pankiewicz, Marcin Przybyłko. Wrocław: Wydawnictwo Warstwy, 2019.

Tokarczuk, Olga. Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

Tokarczuk, Olga. Dom dzienny, dom nocny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

Tokarczuk, Olga. Gra na wielu bębenkach. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

Tokarczuk, Olga. Moment niedźwiedzia. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012.

Tokarczuk, Olga. Prawiek i inne czasy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

Tokarczuk, Olga. Prowadź swój pług przez kości umarłych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.10

This article discusses the experience of small-townedness/localism through the transfer of theatre activities based on the example of theatre institutions in Słupsk, a small city in northern Poland. Localism, recognised as a theme of theatre performances and a leading trend in the development of close relations with the audience, makes theatre institutions eager to use local narratives referring to the place’s history and the cultural identity of its residents. While eliminating the centre–periphery differences regarding participation in cultural events, localism also allows for a better understanding of the distinctiveness and uniqueness of small and medium-sized cities. Emerging as an artistic way of building community narratives, revising stereotypes and restoring the memory of a place and its past, it makes us consider the current problems of its community entirely anew or from a different angle. The context for the unfolding discussion has been provided by multi-disciplinary research (literary studies, theatre studies, history and anthropology of culture) on complex phenomena and processes of contemporary culture in the era of postmodernity. The common denominator is the recognition and appreciation of activities by local theatre institutions that not only ‘practice’ localism on a daily basis but also use it to tell otherwise ‘invisible’ stories and restore the memory of the past. Their approach to localism emerges as a hallmark of their activities.

Key words: small-townedness, local, peripheral, cultural identity, theatre activities

Bibliography

Hajduk-Nijakowska, Janina. „Od realności do wirtualności, czyli o sposobach rozumienia lokalności w badaniach kulturowych”. Tematy z Szewskiej 7, 1 (2012).

Hobsbawm, Eric. „Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji”. W: Tradycja wynaleziona, red. Eric Hobsbawm, Terence Ranger. Tłum. Mieczysław Godyń, Filip Godyń. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2008.

Kosiński, Dariusz. Teatra polskie. Historie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.

Leyko, Małgorzata. „Historia w teatralnym remiksie”. Dialog 3 (2014).

Nieduziak, Edyta M. Poszukiwanie tożsamości kulturowej w działaniach teatrów lokalnych. Sandomierz: Studium Generale Sandomiriense, 2004.

Nieduziak, Edyta M. „Teatr lokalny miejscem działań kształtujących kulturową tożsamość człowieka”. Ars Educandi 2 (2000).

Nora, Pierre. „Między pamięcią a historią: les lieux de memoire”. Tłum. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera. Didaskalia 105 (2011).

Obracht-Prondzyński, Cezary. „Pomorze w poszukiwaniu tożsamości – pytania o model wielokulturowości”. W: Wielkie Pomorze. Tożsamość i wielokulturowość, red. Adela Kuik-Kalinowska, Daniel Kalinowski. Gdańsk, Słupsk: Wydawnictwo Naukowe AP, 2011.

Rokem, Freddie. Wystawianie historii. Teatralne obrazy przeszłości we współczesnym teatrze. Tłum. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010.

Sakson, Andrzej, red., Pomorze – trudna ojczyzna? Kształtowanie się nowej tożsamości 1945–1995. Poznań: Instytut Zachodni, 1996.

Sakson, Andrzej, red., Ziemie Odzyskane / Ziemie Zachodnie i Północne. 60 lat w granicach państwa polskiego. Poznań: Instytut Zachodni, 2006.

Szczepański, Marek S. „Tożsamość regionalna – w kręgu pojęć podstawowych”. W: Badania nad tożsamością regionalną. Stan i potrzeby, red. Andrzej Matczak. Łódź, Ciechanów: Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury, 1999.

Szczepański, Marek S., Anna Śliz. „Kim jestem? Identyfikacje i tożsamości społeczne. Przypadek Górnego Śląska”. Nauka 1 (2018).

Wąchocka, Ewa, Dorota Fox, Aneta Głowacka, red., Teatr historii lokalnych w Europie Środkowej. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2015.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.11

This text addresses the concept of allotment gardens as a small-town space incorporated by the growing city and their simultaneously central and peripheral status that results from this process. To what extent does an allotment garden still constitute a separate space? Given its new users, Millennials and Generation Z, how much have the allotment garden rituals changed and become more global and metropolitan? The author analyses the corresponding practices, lifestyles and leisure activities and explains the reasons for the popularity of allotment gardens in the population born in the late 1990s, discussing the links between allotment gardens and the revolt against capitalism, the desire to live a greener life and the impact of social media on our lifestyles. A new model of leisure no longer associated with large-scale tours but with small trips and moderation is emerging in the 21^st century. Online trends related to the aestheticisation of everyday life are explored, and the notion of ‘ordinary’ is considered with regards to the behaviour of the middle class. In her closing remarks, the author asks whether the value of allotment gardens is still dictated by economics, or is the recent rise in prices primarily enforced by their growing cultural significance.

Key words: allotment garden, participation, small-townedness, social media, Generation Z

Bibliography

Czepkiewicz, Michał. „Dobre życie, turystyka i zmiany klimatu. W poszukiwaniu umiaru”. Kultura Współczesna 117, 1 (2022).

Dymek, Dominika, Bednorz Leszek. „Zagospodarowanie rodzinnych ogródków działkowych (ROD) na przykładzie ROD im. Józefa Chociszewskiego w Poznaniu”. Studia Miejskie 25 (2017).

Kotas, Dorota. Dorota Kotas: Bardzo chciałam być prawdziwym działkowcem, czyli człowiekiem stwórcą, niezależnym producentem tlenu. Wysokieobcasy.pl, 6 marca 2021. https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,174612,26837892,sekretne-zycie-dzialek.html.

Kotas, Dorota. Dorota Kotas: Co jest takiego fajnego w tych działkach? Nie da się tego wytłumaczyć. A jednak ja to zrobię. Wyborcza.pl, 2 maja 2022. https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,28383888,dzialkarka.html?cta=1pbox-2cl-3noac-5Urodziny2023NW.

Leśniak-Rychlak, Dorota, Marcin Wicha. „Same banały”. Autoportret 74, 3 (2021). https://www.autoportret.pl/artykuly/same-banaly/.

Matysek-Imielińska, Magdalena. „Opór rodzący wyobraźnię. Wprowadzenie”. Prace Kulturoznawcze 26, 19 (2016). https://wuwr.pl/pkult/article/view/5539/5217.

Matysek-Imielińska, Magdalena. „Uważność jako społeczna powinność. Humanistyka publiczna Richarda Sennetta i Tima Ingolda”. Kultura Współczesna 110, 3 (2020).

Nycz, Ryszard. „Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji”. Teksty Drugie 1 (2017).

Szczurek, Małgorzata, Magdalena Zych, red., Dzieło-działka. Kraków: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, 2012. https://dzielodzialka.eu.

Wilk, Paulina. „Weź się, podziel!”. Przekrój 3572 (2021). https://przekroj.pl/spoleczenstwo/wez-sie-podziel-paulina-wilk.

Wróbel, Olga. „Adorowanie geosminy”. Dwutygodnik 292 (2020). https://www.dwutygodnik.com/artykul/9160-adorowanie-geosminy.html.

doi.org/10.26112/kw.2023.124.12

Hałas, Elżbieta. Etos altruizmu i jego odmiany [The Ethos of Altruism and Its Variations]. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 2023.

Key words: altruism, gift, reciprocity, social relationships

Bibliography

Goffman, Erving. Rytuał interakcyjny. Tłum. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

Herman, Judith L. Przemoc, uraz psychiczny i powrót do równowagi. Tłum. Magdalena Kacmajor, Anna Kacmajor. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.

Sennett, Richard. Szacunek w świecie nierówności. Tłum. Jan Dzierzgowski. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2012.

Simmel, Georg. Pisma socjologiczne. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2008.

Tocqueville de, Alexis. Raport o pauperyzmie. Tłum. Witold Turopolski, Joanna Strzelecka. Warszawa: Wydawnictwa UW, 2009.

Zwarthoed, Danielle. Zrozumieć biedę. John Rawls – Amartya Sen. Tłum. Agieszka Karpowicz. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.