doi.org/10.26112/kw.2019.106.01

doi.org/10.26112/kw.2019.106.02

Referring to Reinhart Koselleck and his arguments, this article discusses the changing nature of utopias in terms of their categories and meanings, while using dialectics to explain their phenomenon and historical attempts to implement them, as well as the rise-and-fall process of utopias and dystopias. Following in the footsteps of Tim Ingold, the author asks whether ‘dwelling perspective’ (in contrast to ‘building perspective’) and radical rejection of the Western hylomorphic model may be useful to understand two contemporary, and yet contradictory urban trends: self-organising (informal) cities and spectacle cities. Can the former be recognised as utopias in the context of the latter losing their urban values (dystopia)?

Key words: utopia/dystopia, Tim Ingold, informal cities, spectacle cities, urban space

Bibliografia

Bey, Hakim. Tymczasowa Strefa Autonomiczna i inne eseje. Tłum. Iwona Bojadżijewa, Jan Karłowski. Kraków: Korporacja Ha!art, 2009.

Bloch, Ernst. „Rzeczywistość antycypowana, czyli jak przebiega i co osiąga myślenie utopijne”. Tłum. Anna Czajka. Studia Filozoficzne 7–8 (1982).

Bloch, Ernst. The Principle of Hope. Oxford: Basil Blackwell, 1986.

Boeri, Stefano, Rem Koolhaas, Stanford Kwinter, Nadia Tazi, Hans U. Obrist. „To Lagos”. W: Stefano Boeri, Rem Koolhaas, Stanford Kwinter, Nadia Tazi, Hans U. Obrist. Mutations. Barcelona: ACTAR Arc-en-Rêve, 2000.

Brand, Steward. How Buildings Learn. What Happens After They’re Built. London: Penguin, 1994.

Davis, Mike. Planeta slumsów. Tłum. Katarzyna Bielińska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2009.

Dyckhoff, Tom. Epoka spektaklu. Perypetie architektury i miasta XXI wieku. Tłum. Agnieszka Rasmus-Zgorzelska. Kraków: Karakter, 2018.

Elkins, James. What Painting Is? London: Routledge, 2000.

Gandy, Matthew. „Learning from Lagos”. New Left Review 33 (2005).

Ingold, Tim. Splatać otwarty świat. Tłum. Ewa Klekot, Dorota Wąsik. Kraków: Instytut Architektury, 2018.

Jameson, Fredric. „Future city”. New Left Review 21 (2003).

Koselleck, Reinhart. Dzieje pojęć. Studia z semantyki i pragmatyki języka społeczno-politycznego. Tłum. Wojciech Kunicki, Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2009.

Koselleck, Reinhart. „Uczasowienie utopii”. W: Reinhart Koselleck. Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Tłum. Jarosław Merecki, Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.

McGuirk, Justin. Radykalne miasta. Przez Amerykę Łacińską w poszukiwaniu nowej architektury. Tłum. Marcin Wawrzyńczak. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2014.

Pobłocki, Kacper. „Deliryczne Lagos”. Magazyn Miasta 1 (2015).

Simone, Abdou M. „Pirate towns. Reworking social and symbolic infrastructures in Johannes burg and Douala”. Urban Studies 43, 2 (2006).

Wiącek, Katarzyna. „Architektura bidonvilles w Casablance”. Kultura Współczesna 102, 3 (2018).

doi.org/10.26112/kw.2019.106.03

The processes of communing, or social, grassroots initiatives aimed to manage selected resources, which may currently be observed in many communities, represent characteristics typical of real utopias – it is a vision of the future that begins to partly come true through the effort of the people involved. The commons, emerging in many places around the world, are for the time being a marginal phenomenon and in many cases still an experiment. However, in terms of a global system this stage in the adaptive cycle (disintegration, reorganisation) is a time of experimenting and searching for new solutions, not only ideological but primarily the practical ones, which will allow people to function in new conditions. Being the centres of human civilisation and development, cities adapt the classic concept of the commons to their current situation, as recently represented by the idea of Urban Commons.

Key words: urban commons, real utopias, processes of urban development, sustainable development

Bibliografia

Bollier, David. „Dobro wspólne jako stary/nowy paradygmat rządzenia się, gospodarki i polityki”. 4 grudnia 2012. Tłum. Petros of freelab.org.pl. https://wiki.p2pfoundation.net/DOBRO_WSPÓLNE_JAKO_NOWY_PARADYGMAT.

Bollier, David, Silke Helfrich, red., Patterns of Commoning. Amherst: Commons Strategy Group and Off the Common Press, 2015.

Dellenbaugh, Mary, Markus Kip, Majken Bieniok, Agnes K. Müller, Martin Schwegmann. Urban Commons: Moving Beyond State and Market. Basil: Bauverlag, 2015.

Gallopín, Gilberto C. „Planning for resilience. Scenarios, surprises, and branch points”. W: Panarchy. Understanding Transformations in Human and Natural Systems, red. Lance H. Gunderson, Crawford S. Holling. Washington: Island Press, 2002.

Gunderson, Lance H., Crawford S. Holling, red., Panarchy. Understanding Transformations in Human and Natural Systems. Washington: Island Press, 2002.

Hašek, Jaroslav. Historia Partii Umiarkowanego Postępu (w Granicach Prawa). Tłum. Jacek Baluch. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.

Hawley, Amos H. „Cumulative change in theory and history (The presidential address)”. American Sociological Review 43, 6 (1978).

Hawley, Amos H. Human Ecology: A Theoretical Essay. Chicago: The University of Chicago Press, 1986 [1950].

Holling, Crawford S. „Resilience and stability of ecological systems”. Annual Review of Ecology and Systematics 4 (1973).

Maffesoli, Michel. Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych. Tłum. Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.

Mironowicz, Izabela. Modele transformacji miast. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2016.

Ostrom, Elinor. Dysponowanie wspólnymi zasobami. Tłum. Zofia Wiankowska-Ładyka. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.

Popkiewicz, Marcin. Ziemia na rozdrożu. Warszawa: Sonia Draga, 2012.

Sennett, Richard. Razem. Rytuały, zalety i zasady współpracy. Tłum. Jan Dzierzgowski. Warszawa: Muza, 2013.

Sennett, Richard. Upadek człowieka publicznego. Tłum. Hanna Jankowska. Warszawa: Muza, 2009.

Weber, Max. Gospodarka i społeczeństwo. Tłum. Dorota Lachowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.

Wirth, Louis. „Urbanism as a way of life”. American Journal of Sociology 44, 1 (1938).

Wright, Erik O. Envisioning Real Utopias. London: Verso, 2010.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.04

This article focuses on new postmodern cities built in accordance with the principles of New Urbanism, the faithful adherence to which makes them nothing short of utopian cities. Based on the examples of Seaside in Florida, Poundbury in England, Haverleij in the Netherlands and Siewierz Jeziorna in Poland, the author asks questions about their possible links to postmodernism. She also explores to what extent these urban creations meet the needs expected of residential districts in the second decade of the 21st century. Does historical staffage have an impact on functionality?

Key words: postmodernism, New Urbanism, utopian cities, new districts

Bibliografia

Alexander, Christopher. Język wzorców. Tłum. Aleksandra Kaczanowska, Karolina Maliszewska, Małgorzata Trzebiatowska, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2008.

Al-Hindi, Karen F. „The New Urbanism. Where and for whom? Investigation of an emergent paradigm”. Urban Geography 22, 3 (2001).

Augé, Marc. Non-Places. An Introduction to Anthropology of Supermodernity. Le Seuil: Verso, 1992.

Bielecki, Czesław. Gra w miasto. Warszawa: Fundacja Dom Dostępny, 1996.

Farr, Douglas. Sustainable Urbanism: Urban Design With Nature. New York: John Wiley & Sons, 2008.

Jacobs, Jane. The Death and Life of Great American Cities. Random: New York House, 1961.

Leccese, Michael, Kathleen McCormick, red., Charter of the New Urbanism. Michigan: McGraw-Hill Professional, 1999.

„Ludzie się zbuntują”. Gazeta Wyborcza, 28 lutego 2013. http://wyborcza.pl/piatekekstra/1,129155,15041936,Socjolog_miasta__Ludzie_sie_zbuntuja.html.

Mayo, James M., Cliff Ellis. „Capitalist dynamics and New Urbanist principles. Junctures and disjunctures in project development”. Journal of Urbanism International Research on Placemaking and Urban Sustainability 3, 2 (2009).

Marter, Joan M. The Grove Encyclopedia of American Art. T. 1. Oxford: Oxford University Press, 2011.

Mazurek, Marcin. „Miasta (nie)doskonałe. Utopia i dystopia w wybranych reprezentacjach nowoczesnej przestrzeni miejskiej”. Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura 36, 1 (2018).

Miśta, Rafał. „Nowy tradycjonalizm w urbanistyce: miejski socjokosmos i jego odczytanie”. Christianitas 56–57 (2014).

Morus, Tomasz. Utopia. Tłum. Kazimierz Abgarowicz. Lublin: Daimonion, 1993.

Rogers, Richard G., red., Towards an Urban Renaissance. London: Taylor & Francis, 1999.

Scruton, Roger. „Antimodernist Léon Krier designs urban environments to human scale”. Cities for Living (2008). https://www.city-journal.org/html/cities-living-13088.html.

Smith, Neil. „New Globalism, New Urbanism. Gentrification as global urban strategy”. Antipode 34, 3 (2012).

The Seaside code (2014). Architectural Regulations. https://d2wbjlwxq1xj1e.cloudfront.net/site/ArchitecturalRegulations.pdf?mtime=20180628140343.

Wilkoszewska, Krystyna. Czym jest postmodernizm?. Kraków: PAN, 1997.

Veldhuizen, Dewi van, Sabine Meier. „Modern castles and country houses: the use of history in ‘gated communities’ in The Netherlands”. International Journal of Heritage Studies 20 (2014).

Wu, Fulong. „Gated and packaged suburbia. Packaging and branding Chinese suburban residential development”. Cities 27, 5 (2010).

doi.org/10.26112/kw.2019.106.05

This paper is a result of several days of on-site empirical observations conducted in the Open City (Ciudad Abierta) in Chile. The author studied the present practices and operations of the local academic community that in 1970 led to the creation of this utopia-like space. Associated with the School of Architecture and Design at the Pontifical Catholic University of Valparaíso (Escuela de Arquitectura y Diseño Potificia Universidad Católica de Valparaíso), the so-called ‘School of Valparaíso’, the community itself was established in the second half of the 20th century by the founders of Amereida: architect Alberto Cruz and Godofredo Iommi. The author suggests that these ‘urban’ dunes of the Pacific coast may serve as a point of exploration and reflection on utopia (by definition a cultural concept rather than a social or civilisational one), as well as on the essence of the university and new ways of practising and studying culture.

Key words: The Open City, Amereida, city, utopia, university

Bibliografia

Ambrosini de, Sivia. „Viaje a Ciudad Abierta”. ARTINF 6, 31–32 (2019). http://amereida.cl/Viaje_a_Ciudad_Abierta.

Amereida. T. 1. Valparaíso: PUCV, 2011.

Baczko, Bronisław. Światła utopii. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2016.

Derrida, Jacques. Uniwersytet bezwarunkowy. Tłum. Kajetan M. Jaksender. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, 2015.

Estatutos. Amereida. http://amereida.cl/Estatutos.

Heidegger, Martin. „…poetycko mieszka człowiek…”. W: Odczyty i rozprawy. Tłum. Janusz Mizera. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2002.

Ingold, Tim. Splatać otwarty świat. Tłum. Ewa Klekot, Dorota Wąsik. Kraków: Instytut Architektury, 2018.

Iommi, Godofredo. Godo. José Vial Armstrong. https://www.josevial.cl/documex/godo.

Iommi, Godofredo. Notas a propósito de vida, trabajo y estudio y el real sentido contemporáneo de la hospitalidad como forma de vida cotidiana en la Ciudad Abierta. Amereida. http://amereida.cl/Notas_a_prop%C3%B3sito_de_vida,_trabajo_y_estudio_y_el_real_sentido_contempor%C3%A1neo_de_la_hospitalidad_como_forma_de_vida_cotidiana_en_la_Ciudad_Abierta.

Iommi, Godofredo, Alberto Cruz. Apertura de los terrenos. Amereida. http://amereida.cl/Apertura_de_Terrenos.

Jocelyn-Holt, Alfredo. „La complejidad de una obra y su historia pendiente”. W: Ha-Lugar de un Encuentro. En torno al libro „El Acto Arquitectónico”, de Alberto Cruz C. Valparaíso: Universitarias de Valparaíso, 2012.

León, Ana M. „Prisioneros de Ritoque. La Ciudad Abierta y el centro de detención”. ARQ 92 (2016). https://scielo.conicyt.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-69962016000100009.

Mello Mourão, Gerardo. Los Ojos del Gato & El Retoque Inacabado. Memorial de Edison Simons. Valparaíso: Escuela de Arquitectura y Diseño Pontificia Universidad Católica de Valparaíso, 2013.

Nowak, Andrzej W. „Ontologia a aksjologia – co możemy zyskać, a co stracić, używając teorii aktora-sieci? Diagnoza wstępna”. Prace Kulturoznawcze XVIII (2015).

Pendleton-Jullian, Ann M. „Autopoetic architecture: the Open City, Ritoque, Chile”. W: Architecturally Speaking, red. Alan Read. London: Taylor and Francis Group, 2000.

Waters, Lindsay. Zmierzch wiedzy. Przemiany uniwersytetu a rynek publikacji naukowych. Tłum. Tomasz Bilczewski. Kraków: Homini, 2009.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.06

This text outlines the theoretical concepts and projects by Oskar Hansen, one of the most famous Polish architects and urban planners of the 20th century. To reconstruct the ideas on which Hansen founded his utopian visions of the past (without limiting only to his most famous Linear Continuous System), it is necessary to explore his attachment to the ideal of revolution, his arguments related to politics, economics, social awareness and the relationship between power and opposition, as well as his studies of space organisation forms and related visual impact tools. Hansen believed that every person should shape the environment based on their own needs in terms of functionality and aesthetics. Residents should be able to co-decide on the shape of their houses, room layout as well as on the number and size of rooms. He believed that users knew best what they required and that topdown planning should never be imposed on them. This was one of the reasons for his contribution to Proyecto Experimental de Vivienda (PREVI), an experimental housing project in Lima, Peru.

Key words: city, architecture, urban planning, modernism, utopia

Bibliografia

Eco, Umberto. Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych. Tłum. Jadwiga Gałuszka, Lesław Eustachewicz, Alina Kreisberg, Michał Oleksiuk. Warszawa: Czytelnik, 1973.

Fereński, Piotr J. Materie kultury. Heteronomie życia mieszkańców współczesnych miast. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe „Katedra”, 2018.

Hansen, Oskar. „Studium i realizacja mieszkania”. Architektura 11 (1958).

Hansen, Oskar. Zobaczyć świat. Red. Jola Gola. Warszawa: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Muzeum ASP, 2005.

Kendall, Stephen, Jonathan Teicher. Residential Open Buildings. London: E & FN Spon, 2000.

McGuirk, Justin. Radykalne miasta. Tłum. Marcin Wawrzyńczak. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2014.

Popper, Karl R. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tłum. Halina Krahelska. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1987.

Smithson, Alison M. Team 10 Primer. London: Studio Vista, 1968.

Springer, Filip. „Nowe miasto i nowy świat. Oskar Hansen chce ratować ludzkość”. Wysokie Obcasy, 19 grudnia 2011. http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53662,1082531.

Springer, Filip. Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach. Kraków: Karakter, 2018.

Wölfflin, Heinrich. Podstawowe pojęcia historii sztuki. Tłum. Danuta Hanulanka. Wrocław: Ossolineum, 1962.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.07

This paper focuses on the image of Lagos presented in the novel Lagoon by Nnedi Okorafor, a writer and a representative of Afrofuturism in literature. The article explains the concept of Afrofuturism and offers a glimpse at Okorafor’s biography. The dynamics of Lagos and its development as a utopian city is discussed, along with the social fabric of this artificial colonial creation, the economic divides typical of this modern agglomeration, as well as its administrative and communication structure.

Key words: Lagos, Africa, Nnedi Okorafor, development, Afrofuturism

Bibliografia

Barber, Benjamin. Gdyby burmistrzowie rządzili światem. Tłum. Hanna Jankowska, Katarzyna Makaruk. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2014.

Brzostek, Dariusz. „Black Science – Black Magic. Czy afrofuturyzm jest narracją poznawczą?”. Sztuka i Dokumentacja 14 (2016).

De Witt Douglas, Kilgore. „Beyond the history we know: Nnedi Okorafor-Mbachu, Nisi Shawl, and Jarla Tangh rethink science fiction tradition”. W: Afro-Future Females: Black Writers Chart Science Fiction’s Newest New-Wave Trajectory, red. Marleen S. Barr. Columbus: Ohio State UP, 2008.

Dowdall, Lisa. „The utopian fantastic in Nnedi Okorafor’s Who Fears Death”. Paradoxa 25 (2015).

Esthie, Hugo. „Looking forward, looking back: animating magic, modernity and the African city-future in Nnedi Okorafor’s Lagoon”. A Journal of African Studies 43, 1 (2017).

Falola, Toyin, Matthew M. Heaton. A History of Nigeria. New York: Cambridge University Press, 2008.

Ilesanmi, Adetokunbo O. „Urban sustainability in the context of Lagos mega-city”. Journal of Geography and Regional Planning 3, 10 (2010).

Jue, Melody. „Intimate objectivity. On Nnedi Okorafor’s oceanic Afrofuturism”. WSQ: Women’s Studies Quarterly 14, 1–2 (2017).

O’Connell, Hugh Ch. „«We are change»: The novum as event in Nnedi Okorafor’s Lagoon”. Cambridge Journal of Postcolonial Literary Inquiry 3, 3 (2016).

Okorafor, Nnendi. Laguna. Tłum. Anna Studniarek. Warszawa: Wydawnictwo Mag, 2015.

Salau, Taofiki. „Public transportation in metropolitan Lagos, Nigeria: analysis of public transport users’ socioeconomic characteristics”. Urban Planning and Transport Research 3, 1 (2015).

Sheree, Thomas. Dark Matter. A Century of Speculatice Fiction from the African Diaspora. New York: Aspect, 2000.

Wilk, Paulina. Pojutrze. O miastach przyszłości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2017.

Womack, Ytasha L. Afrofuturism. The World of Black Sci-Fi and Fantasy Culture. Chicago: Lawrence Hill Books, 2013.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.08

This article presents an analysis of the space, or rather non-space of a virtual city described by William Gibson in his cyberpunk novel Neuromancer. It is proposed that the concept of the city in the book was based on the figure of a mirror and mirror image, a play of ‘the same’ with ‘the other one’: the physically, materially and thus spatially existing city is reflected in cyberspace (non-space), with the cybercity copying but at the same time distorting the image of the material city. These distortions are further discussed in the text. The mirror model of the cybercity and its urban planning is juxtaposed with other variants based on the figures of the jungle, underground and depth.

Key words: technological utopias, transhumanism, cyberpunk, cyborg

Bibliografia

Barlow, John P. „Deklaracja Niepodległości Cyberprzestrzeni”. Tłum. Paweł Majewski. Przegląd Filozoficzno-Literacki 22, 1 (2009).

Bauman, Zygmunt. Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika. Tłum. Ewa Klekot. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2006.

Derrida, Jacques. Prepare Yourself to Experience the Future and Welcome the Monster. Points-Interviews 1974–1994, red. Elisabeth Weber. Stanford: Stanford UP, 1995.

Gajewska, Grażyna. Arcy-nie-ludzkie. Przez science fiction do antropologii cyborgów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010.

Gibson, William. Neuromancer. Tłum. Piotr W. Cholewa. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1996.

Gray, Chris H. The Cyborg Citizen: Politics in the Posthuman Age. New York: Routledge, 2001.

McCaffery, Larry, red., Storming the Reality Studio. A Casebook of Cyberpunk and Postmodern Fiction. Durham: Duke University Press, 1991.

Michałowska, Marianna. „Miasto cybernetyczne. Teraźniejszość w kostiumie przyszłości”. W: Dylematy wielokulturowości, red. Wojciech Kalaga. Kraków: Universitas, 2007.

Morse, Margaret. „Co jedzą cyborgi. Logika oralna w społeczeństwie informacyjnym”. Magazyn Sztuki 17 (1998).

Nayar, Pramod K. Posthumanism. Cambridge: Polity Press, 2017.

Pepperell, Robert. „Manifest posthumanistyczny”. Tłum. Paweł Majewski. Przegląd Filozoficzno-Literacki 22, 1 (2009).

Rewers, Ewa. Post-polis: wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas, 2005.

Roberts, Adam. Science Fiction. The New Critical Idiom. London: Routledge, 2006.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.09

Canary Wharf, ‘a utopian city in the city’, is a new district which on the one hand has become London’s second (after the City) financial and banking centre, and on the other a place where art meets work. The ‘Sculpture in the Workplace’ programme, with its sculpture park offering the largest collection of public art in the United Kingdom and a gallery holding temporary exhibitions of contemporary art, was intended to create a new identity for a new local community. Can art, including Igor Mitoraj’s sculptures, inspire a reflection in a mass audience? Can it steer its thoughts towards the origins of the Judeo-Christian civilisation, towards beauty, values and a community that has never been a utopia?

Key words: city in the city, public space, art, historical memory, community

Bibliografia

Bergne, Theresa, Ann Elliott, Sally Williams. Sculpture at Canary Wharf: A Decade of Exhibitions. London: Canary Wharf Group, 2011.

Galusek, Łukasz, Teresa Leśniak, red., Mitoraj – Kraków, Paryż, Rzym/Krakow, Paris, Rome. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2006.

Jencks, Charles. Architektura postmodernistyczna. Tłum. Barbara Gadomska. Warszawa: Arkady, 1987.

Klocek di Biasio, Beata. „Biografia artystyczna i świat sztuki Igora Mitoraja”. Konteksty 3–4 (2016).

Klocek di Biasio, Beata. „Igor Mitoraj – rzeźba w poszukiwaniu źródeł tożsamości europejskiej”. Kwartalnik Rzeźby Orońsko 3 (2014).

Klocek di Biasio, Beata. „Metafizyka ciała. «Wrota Anielskie» Igora Mitoraja w rzymskiej Bazylice Matki Boskiej Anielskiej i Świętych Męczenników”. W: Wierzyć i widzieć, red. Katarzyna Flader-Rzeszowska, Dagmara Jaszewska, Witold Kawecki, Beata Klocek di Biasio, Elżbieta Mazur, Norbert Mojżyn, Jan S. Wojciechowski, Małgorzata Wrześniak, Dominika Żukowska-Gardzińska. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 2013.

Klocek di Biasio, Beata. „Nowa mitologia Igora Mitoraja – między Grecją a chrześcijaństwem”. W: Miejsca teologiczne w kulturze wizualnej, red. Dominika Żukowska-Gardzińska, Dagmara Jaszewska, Katarzyna Flader-Rzeszowska, Witold Kawecki, Norbert Mojżyn, Małgorzata Wrześniak, Jan S. Wojciechowski. Warszawa: Instytut Dialogu Kultury i Religii UKSW, 2013.

Klocek di Biasio, Beata. „Posągi-instalacje Igora Mitoraja – między antykiem, renesansem i postmodernizmem”. Konteksty 3–4 (2014).

Kreyser, Krystyna. Śladami mitów starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1992.

Mitoraj, Igor, Costanzo Costantini. Blask kamienia/Luhnítēs. Tłum. Stanisław Kasprzysiak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.

Pevsner, Nikolaus. Historia architektury europejskiej. Tłum. Anna Cichowicz, Jan Wydro. Warszawa: Arkady, 2013.

Radwan, Łukasz. „Meduza w bandażach”. Wprost 37 (2003).

Taborska, Halina. Współczesna sztuka publiczna. Dzieła i problemy. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza i Życie, 1996.

Tołwiński, Tadeusz. Urbanistyka. T. 1: Budowa miasta w przeszłości. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Odbudowy, 1948.

Uppenkamp, Bettina. Judith und Holofernes in der italienischen Malerei des Barock. Berlin: Reimer Verlag, 2004.

Zieliński, Miłosz. „Rzeźba i pomnik w miejskim wnętrzu architektoniczno-krajobrazowym”. Space & Form/Przestrzeń i Forma 21 (2014).

doi.org/10.26112/kw.2019.106.10

The urbanisation of Ramallah is perceived as a unique study of urban development in extremely unfavourable conditions of colonisation, fragmentation and internal divides, also those affecting entire Palestine. Ramallah provides a good basis to reflect on the issues related to space, state, autonomy and social existence, both in Palestine and abroad. The article indicates that most studies regarding the urbanisation of Ramallah (in particular, artistic speculations about its past, present and future) deal with the abstract rather than address the actual activities of people living there who dream of a normal life. Ramallah is described as an intriguing urbanisation case, an effect of the local conditions and historical context that have made it into the city we live in today.

Key words: Palestine, Ramallah, city under occupation, urbanisation, conflict

Bibliografia

Abdulhadi, Rami S. „Land use planning in the occupied Palestinian territories”. Journal of Palestine Studies 19, 4 (1990).

Abu-Ayyash, Abdul-Ilah. „Israeli regional planning policy in the occupied territories”. Journal of Palestine Studies 5, 3–4 (1976).

Al-Jubeh, Nazmi, Bshara Khaldun. Ramallah: Architecture and History (Arabic). Ramallah: Riwaq – Institute of Palestinian Studies, 2002.

Amiry, Suad, Vera Tamari. The Palestinian Village Home. London: British Museum Publications, 1989.

Barghouti, Mourid. I Saw Ramallah. Tłum. Ahdaf Soueif. New York: American University in Cairo Press, 2000.

Benvenisti, Meron. Sacred Landscape. The Buried History of the Holy Land since 1948. Tłum. Maxine Kaufman-Lacusta. Berkeley: University of California Press, 2000.

Deleuze, Gilles, Félix Guattari. Anty-Edyp. Kapitalizm i schizofrenia. Tłum. Tomasz Kaszubski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.

Haddad, Toufic. Palestine Ltd. Neoliberalism and Nationalism in the Occupied Territory. London: I.B. Tauris, Center for Palestine Studies, 2016.

Hanieh, Adam. „Palestine in the Middle East: Opposing neoliberalism and US power. Part 2”. MRZine, 19 lipca 2008.

Issa, Iyad, Lana Judeh. Ramallah Conservation Master Plan (Arabic). Ramallah: Riwaq, 2017.

Khaldun, Bshara. „Architecture and urban planning in Palestine. Caught between domination, devastation and mismanagement”. Palestinian Journeys. https://www.paljourneys.org/en/view/10514.

Khaldun, Bshara, Suad Amiry Ramallah, red., Reclaiming Space: The 50 Village Project in Rural Palestine. Palestine: Riwaq, 2015.

Khalidi, Walid, red., All That Remains: The Palestinian Villages Occupied and Depopulated by Israel in 1948. Washington: Institute for Palestine Studies, 1992.

Le More, Anne. „Killing with kindness: funding the demise of a Palestinian state”. International Affairs 81, 5 (2005).

Tamari, Salim. „Bourgeois nostalgia and exilic narratives”. W: Homelands: Poetic Power and the Politics of Space, red. Ron Robin, Bo Stråth. Brussels: P.I.E.–Peter Lang, 2003.

Taraki, Lisa. „Enclave micropolis. The paradoxical case of Ramallah/al-Bireh”. Journal of Palestine Studies XXXVII, 4 (2008).

doi.org/10.26112/kw.2019.106.11

As a process of social revival and spatial renewal, revitalisation expresses disagreement with the current state of affairs, offering a programme of recovery. In the light of this it is necessary to ask the following questions: Is revitalisation possible? Can it be implemented as a programme of an ideal city, or is it simply utopian thinking? The author is trying to answer these questions by analysing revitalisation practices implemented in five cities in Poland: Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań and Gdańsk (Warsaw was not included in this study due to differences in its administration system).

Key words: revitalisation, city, utopia, ideal city, urban policy

Bibliografia

Aktualizacja Miejskiego Programu Rewitalizacji Krakowa, przyjętego Uchwałą nr LIX/1288/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 grudnia 2016 r. Załącznik do Uchwały nr XCV/2485/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 lutego 2018 r. https://rewitalizacja.krakow.pl/aktualnosci/
218568,210,komunikat,aktualizacja_mprk_z_28_lutego_2018r__.html.

Bourdieu, Pierre. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. Piotr Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, 2005.

Bourdieu, Pierre, Jean-Claude Passeron. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Tłum. Elżbieta Neyman. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

Gminny program rewitalizacji dla miasta Poznania. Załącznik do Uchwały nr LVIII/1091/VII/2017 Rady Miasta Poznania z dnia 5 grudnia 2017 r. http://bip.poznan.pl/bip/uchwaly/uchwala-nr-lviii-1091-vii-2017-z-dnia-2017-12-05,72537/.

Gminny Program Rewitalizacji miasta Gdańska na lata 2017–2023. Załącznik do Uchwały nr XXVIII/1012/17 Rady Miasta Gdańska z dnia 25 kwietnia 2017 r. https://bip.gdansk.pl/subpages/akty_prawne/pliki/2017/URM_2017_7_1012_zal01.pdf.

Mannheim, Karl. Ideologia i utopia. Tłum. Jan Miziński. Warszawa: Wydawnictwo „Aletheia”, 2008.

Program rewitalizacji Łodzi 2026+. Gminny program rewitalizacji. Załącznik do Uchwały nr LXXIII/1980/18 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 lipca 2018 r. https://rewitalizacja.uml.lodz.pl/files/public/PORTAL_REWITALIZACJA/GPR/GPR-2018_-_Uchwala_zmieniajaca_
uchwale_w_sprawie_przyjecia_Gminnego_Programu_Rewitalizacji.pdf.

Sartori, Giovani. Teoria demokracji. Tłum. Piotr Amsterdamski, Daniel Grinberg. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.

Szacki, Jerzy. Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2000.

Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. Dz.U. z 2018 r., poz. 1398.

Wallerstein, Immanuel. Koniec świata, jaki znamy. Tłum. Michał Bilewicz, Adam W. Jelonek, Krzysztof Tyszka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, 2004.

Wrocław. Lokalny program rewitalizacji na lata 2016–2018. Uchwała nr XXIII/496/16 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 21 kwietnia 2016 r. http://wrosystem.um.wroc.pl/beta_4/webdisk/184355%5C0496ru07.pdf.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.12

The network of social links becomes a form of contestation in modern cities. In the light of that, this article takes a look at informal forms of living (nomadic lifestyle of Romani people, slums, illegal refugee camps), treating them as decentralised, autonomous spaces that function as a variation of a networked community. Self-built architecture ‘glued’ to conventional urban spaces results in ‘pirate utopias’, idiomatic forms of modern urbanisation. Through their ‘quiet transgression of the ordinary’ they challenge the binary division into public and private goods, the importance of order and control of public space, while breaking the frameworks of modernity.

Key words: self-built architecture, pirate utopias, architecture without architects, informal architecture, marginal housing estates

Bibliografia

Bayat, Asef. „The quiet encroachment of the ordinary”. Chronic, 15 lutego 2013. https://chimurengachronic.co.za/quiet-encroachment-of-the-ordinary-2/.

Bayat, Asef, Kees Biekart. „Cities of extremes”. Development and Change 40, 5 (2009).

Berman, Marshall. All That Is Solid Melts Into Air. The Experience of Modernity. London: Penguin Books, 1988.

Davis, Mike. Planeta slumsów. Tłum. Katarzyna Bielińska. Warszawa: Książka i Prasa, 2009.

Dawson, Ashley. Extreme Cities. The Peril and Promise of Urban Life in the Age of Climate Change. London: Verso Books, 2017.

Ilnicki, Rafał. „Pirackie utopie jako projekt poszukiwania autonomii jednostki/wspólnoty w globalizującym się świecie”. Kultura i Historia 21 (2012). https://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/3268.

Kamińska, Joanna. Nowe wspaniałe światy. Współczesne projekty doskonałego społeczeństwa. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2012.

Kurowski, Karol. Samoorganizacja w wielkomiejskim slumsie. Przykład Limy. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.

Kuźma, Inga. Domy bezdomnych. Badania sytuacji kryzysowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015.

MacFarlane, Colin, Michael Waibel. Urban Informalities. Reflections on the Formal and Informal. London: Ashgate, 2012.

McGuirk, Justin. Radykalne miasta. Przez Amerykę Łacińską w poszukiwaniu nowej architektury. Tłum. Marcin Wawrzyńczak. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2015.

Roy, Ananya. „Why India cannot plan its cities. Informality, insurgence and the idiom of urbanization”. Planning Theory 8, 1 (2009).

Simone, Abdou M. „Pirate towns. Reworking social and symbolic infrastructures in Johannesburg and Douala”. Urban Studies 43, 2 (2006).

Sloterdijk, Peter. Kryształowy Pałac. Tłum. Borys Cymbrowski. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2011.

Szacki, Jerzy. Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2000.

doi.org/10.26112/kw.2019.106.13

Kamińska, Magdalena. Memosfera. Wprowadzenie do cyberkulturoznawstwa [Memosphere. Introduction to cybercultural studies]. Poznań: Galeria Miejska Arsenał, 2017.
Kosińska, Marta. Problemy analizy kulturowej [Problems of cultural analysis]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2017.
Skórzyńska, Agata. Praxis i miasto. Ćwiczenie z kulturowych badań angażujących [City and praxis. Exercise in cultural engagement research]. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.

Key words: Jerzy Kmita, Poznań cultural studies, a socio-regulatory concept of culture, humanities, Magdalena Kamińska, Marta Kosińska, Agata Skórzyńska

doi.org/10.26112/kw.2019.106.14

Archer, Margaret S. Kultura i sprawczość. Miejsce kultury w teorii społecznej [Culture and Agency. The Place of Culture in Social Theory]. Tłum. Paweł Tomanek. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2019.

Key words: Margaret S. Archer, critical realism, culture, agency, morphogenesis

doi.org/10.26112/kw.2019.106.15

Biskupski, Łukasz. Prosto z ulicy. Sztuki wizualne w dobie mediów społecznościowych i kultury uczestnictwa [Straight from the street. Visual arts in the times of social media and participatory culture]. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Instytut Kultury Polskiej UW, 2017.

Key words: street art, mural, value, participatory culture, public space