Kultura akademicka to przestrzeń, w której kształtują się idee, rozwijają myśli i poszukuje się głębszego zrozumienia otaczającego nas świata. Opiera się na wartościach takich jak dążenie do prawdy, otwartość na różne perspektywy, dzielenie się wiedzą oraz troska o dobrostan człowieka. Jednak współczesne szkolnictwo wyższe przeżywa głęboki kryzys, którego objawami są m.in. biurokratyzacja nauki, presja wskaźników bibliometrycznych oraz rosnąca konkurencja. W tym wyścigu często zapomina się o człowieku – zarówno o nauczycielu, jak i studencie.

Florian Znaniecki podkreślał, że naukowcy powinni nie tylko dążyć do rozwoju wiedzy, ale także pielęgnować wartości duchowe i twórcze. Karl Jaspers z kolei wskazywał, że to właśnie uniwersytety pozwalają społeczeństwu zrozumieć własną epokę i jej wyzwania. Dlatego w najnowszym numerze wychodzimy od próby odpowiedzi na pytanie: czy obecnie w nauce zostaje jeszcze miejsce na swobodne myślenie? W obliczu algorytmizacji działań, podporządkowania nauki mechanizmom rynkowym oraz nieustannej gonitwy za publikacjami pytanie to wydaje się kluczowe.

Współczesna krytyka uniwersytetu oscyluje wokół dwóch istotnych zagadnień. Po pierwsze, pojawia się postulat kształcenia ogólnego jako fundamentu każdej wiedzy specjalistycznej. Po drugie, podkreśla się znaczenie uniwersytetu nie tylko jako instytucji, lecz także jako wspólnoty uczonych i studentów. Obie te perspektywy są nierozerwalnie związane z ideą autonomii akademii i jej niezależności od nacisków ekonomicznych, politycznych czy ideologicznych.

W numerze 1/2025 „Kultury Współczesnej” podejmiemy też refleksję nad innymi kluczowymi pytaniami dotyczącymi przyszłości kultury akademickiej. Jakie powinny być zadania uczonych w obliczu wyzwań współczesności? Jak kształtować uniwersytet, by nie zatracił swoich najcenniejszych wartości? Co stanowi szansę na jego odnowę? Jak sprawić, by twórczość i kreatywność nie pozostały „za drzwiami” akademii, lecz stały się jej fundamentem?

Zapraszamy do lektury!