Podobnie jak poezja, polska proza w okresie 1989–2009 najlepiej daje się zobrazować w przekroju pokoleniowym.
A zatem spośród pisarzy starszego pokolenia, którzy debiutowali w poprzednich dekadach i w nowy okres wkraczali już ze znaczącym dorobkiem, trzeba wymienić co najmniej czterech autorów: Ryszarda Kapuścińskiego, Janusza Krasińskiego, Wiesława Myśliwskiego i Jarosława Marka Rymkiewicza.
Kapuściński w omawianym dwudziestoleciu wydał co najmniej trzy bardzo ważne książki, osiągające grubo ponad 100-tysięczne nakłady każda i tłumaczone na większość języków świata. Są to: Imperium (1993), rzecz o rozpadającym się ZSRR, Heban (1998), portret umierającej Afryki, oraz Podróże z Herodotem (2004), opowieść autobiograficzna, przedstawiająca współczesnego reportażystę na podobieństwo starożytnego dziejopisa. Autor otrzymał w tym czasie blisko 50 nagród literackich i dziennikarskich, w tym wiele międzynarodowych, wszedł na listę kandydatów do Nagrody Nobla i stał się jednym z najbardziej znanych i poczytnych polskich pisarzy na świecie.
Krasiński, niegdysiejszy więzień stalinowski, skazany na karę śmierci, zrealizował w omawianym okresie swój od dawna noszony w głowie, wielki projekt literacki: tetralogię powieściową, tworzącą szczegółowy i przejmujący obraz powojennej historii Polski: Na stracenie (1992), Twarzą do ściany (1996), Niemoc (1999) i Przed agonią (2005).
Myśliwski wydał dwie powieści: Widnokrąg (1996) i Traktat o łuskaniu fasoli (2006), uznane przez krytykę, obok wcześniejszego Kamienia na kamieniu (1984), za szczytowe osiągnięcia tego autora. Obie zostały wyróżnione Nagrodą Nike, co w historii tej nagrody jest wypadkiem bez precedensu.
Rymkiewicz również wydał dwie książki, które stały się wydarzeniami intelektualnymi, obie o charakterze eseju historycznego: Wieszanie (2007) – o egzekucji zdrajców podczas insurekcji kościuszkowskiej, i Kinderszenen (2008) – o Powstaniu Warszawskim widzianym oczami dziecka. Obie książki wywołały ogromny rezonans i przez wiele miesięcy były dyskutowane na rozmaitych forach dyskusyjnych i publicystycznych. Pierwsza z nich została wyróżniona Nagrodą im. J. Mackiewicza.
Prozaików średniego pokolenia, którzy debiutowali tuż przed 1989 albo zaraz po, można z grubsza podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich to pisarze tzw. małych ojczyzn. Należą do niej autorzy zarazem najbardziej znani, postrzegani przez krytykę jako mainstream polskiej prozy. Są to: Stefan Chwin z Gdańska, który wsławił się głównie swoją pierwszą powieścią Hannemann (1995); Paweł Huelle, również z Gdańska, autor głośnego Weisera Dawidka (1987), który w dwudziestoleciu opublikował co najmniej dwie ważne książki: Opowiadania na czas przeprowadzki (1992) i Mercedes Benz (2001); Włodzimierz Kowalewski z Olsztyna, autor ciekawych powieści Powrót do Breitenheide (1997) i Excentrycy (2007); Jerzy Pilch z Wisły, który wybił się na jednego z najbardziej poczytnych pisarzy w kraju, postrzegany jako czołowy polski prześmiewca, a zarazem melancholijny spadkobierca poetyki Schulza, autor dowcipnych tomów prozy autobiograficznej, takich jak Spis cudzołożnic (1993), Inne rozkosze (1995), Tysiąc spokojnych miast (1997) i Pod mocnym aniołem (2000), uhonorowanym Nagrodą Nike; Olga Tokarczuk z Rudy Śląskiej, która z kolei stała się jedną z najpopularniejszych polskich autorek – do najbardziej znanych jej tytułów należą: Prawiek i inne czasy (1996), Dom dzienny, dom nocny (1998) oraz Bieguni (2007), uhonorowani Nagrodą Nike; i wreszcie Andrzej Stasiuk mieszkający w Wołowcu (Beskid Niski), wyróżniony za powieść Biały kruk (1995) Nagrodą Kościelskich, a za prozę podróżną Jadąc do Babadag (2004) Nagrodą Nike.
Druga grupa prozaików to autorzy nie łączeni w żadne konstelacje, chodzący swoimi drogami. Są to Marek Krajewski, który łącząc poetykę czarnego kryminału w stylu Chandlerowskim z pieczołowitym opisem realnej topografii, stworzył w kolejnych tomach swej „sagi”, takich jak Śmierć w Breslau (1999), Koniec świata w Breslau (2003) i Fesstung Breslau (2006), fascynujący obraz Wrocławia, za co otrzymał m.in. nagrodę „Paszport Polityki”. Zbigniew Mentzel, autor wyrazistych miniatur prozatorskich Niebezpieczne narzędzie w ustach (2001) i ironicznej powieści Wszystkie języki świata (2005) o próbie przezwyciężenia doświadczenia PRL u. Eustachy Rylski, wpisujący się na swój sposób w nurt prozy ziemiańskiej, autor historycznej i satyrycznej zarazem powieści Warunek (2005), uhonorowanej Nagrodą im. J. Mackiewicza, oraz kilku ciekawych dramatów, zrealizowanych w TV. Wreszcie Bronisław Wildstein, który w brawurowej powieści Dolina nicości (2008) stworzył niezwykle przenikliwy i czarny zarazem obraz III RP. Ta polityczna proza nie ma równych w swej konkurencji i stała się swoistym rachunkiem sumienia Polaków ostatniego czasu.
Trzecia grupa pisarzy to przedstawiciele najmłodszego pokolenia, w większości nagrodzeni Nagrodą Kościelskich. Najbardziej wyróżnili się z niego: Dawid Bieńkowski, powieść Jest (2001); Jacek Dehnel, Lala (2006); Mikołaj Łoziński, Reisefieber (2006); Michał Witkowski, powieść Lubiewo (2005), oraz Dorota Masłowska, której Wojna polsko ruska pod biało czerwoną flagą (2002) pobiła wszelkie rekordy medialnego rozgłosu; za kolejną książkę – Paw Królowej (2006) – 24 letnia autorka otrzymała Nagrodę Nike.