„Magazyn Sztuki” i wizje kultury artystycznej lat 90. - Bożena Czubak

Date of publication:
Średni czas czytania 6 minutes
print
W 1993 roku ukazał się pierwszy (promocyjny) numer „Magazynu Sztuki”, który zgodnie z redakcyjną zapowiedzią stał się miejscem formułowania i spierania się o dyskurs sztuki współczesnej. Pismo redagowane pod kierunkiem Ryszarda Ziarkiewicza, wydawane jako kwartalnik – początkowo przy instytucjonalnym wsparciu Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, potem głównie w oparciu o dotacje z publicznych funduszy, wychodziło nieregularnie i miewało dość ograniczoną dystrybucję. Odbiorcami „Magazynu Sztuki” były głównie środowiska w jakiś sposób związane z kulturą wizualną.
W 1993 roku ukazał się pierwszy (promocyjny) numer „Magazynu Sztuki”, który zgodnie z redakcyjną zapowiedzią stał się miejscem formułowania i spierania się o dyskurs sztuki współczesnej. Pismo redagowane pod kierunkiem Ryszarda Ziarkiewicza, wydawane jako kwartalnik – początkowo przy instytucjonalnym wsparciu Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, potem głównie w oparciu o dotacje z publicznych funduszy, wychodziło nieregularnie i miewało dość ograniczoną dystrybucję. Odbiorcami „Magazynu Sztuki” były głównie środowiska w jakiś sposób związane z kulturą wizualną. Niewątpliwie jednak pismo odegrało wielką rolę w kształtowaniu obrazu sztuki lat 90., na jego łamach prezentowano artystów wówczas nie tylko wzbudzających jeszcze wiele kontrowersji, ale i nie akceptowanych w ramach różnych struktur instytucjonalnych, obecnie zaś zaliczanych do czołowych postaci tzw. sztuki krytycznej, jak: Katarzyna Kozyra, Zofia Kulik, Zbigniew Libera, Robert Rumas, Alicja Żebrowska, Artur Żmijewski. W kolejnych numerach pisma skupiano się jednak nie na samych artystach, ale na problematyce sztuki lat 90. We wstępach redakcyjnych komentujących na bieżąco sytuację w sztuce, Ryszard Ziarkiewicz zakreślał kręgi tematyczne kolejnych numerów, jak sztuka ciała, feminizm, cyberprzestrzeń, spory wokół sztuki publicznej czy polityki kulturalnej, globalizacja w kulturze, usytuowanie sztuki Europy Środkowo Wschodniej w ramach procesów globalizacji. Tematy wprowadzane w „obieg” przez „Magazyn Sztuki” należą obecnie do kanonicznego repertuaru problematyki podejmowanej w różnego rodzaju pismach.

Istotnym elementem strategii „Magazynu Sztuki” było jego sytuowanie się wobec tradycji, polemika z modernistyczną ideologią, rewizje dotyczące sztuki lat 50., 60., 70. i 80., przewartościowania w odczytaniu i odnajdywaniu tradycji znaczących dla współczesności (opracowania dotyczące takich twórców jak: Włodzimierz Borowski, Jerzy Rosołowicz, Zbigniew Dłubak, Jarosław Kozłowski). Rola „Magazynu sztuki” polegała jednakże przede wszystkim na proponowaniu nowego wówczas, krytycznego dyskursu na temat sztuki, sytuowaniu jej w szerszym, zarówno kulturowym, jak i społecznym, politycznym i ekonomicznym kontekście. Dyskursu, który odrzucał dominujący wcześniej styl pisania o sztuce jako dziedzinie oderwanej od rzeczywistości, tkwiącej w modernistycznych uniwersaliach, nierzadko poromantycznych mitologiach, krytyce hołdującej zeszłowiecznym literackim wzorcom, czy wręcz uprawiającej egzystencjalistyczne wynurzenia. Można by powiedzieć, że „Magazyn Sztuki” wyprowadzał sztukę z salonów na ulice, w przestrzeń społeczną, polityczną, w przestrzenie wirtualne, odkrywał płeć sztuki i sytuował ją w szerokim spektrum problematyki kultury wizualnej. W analizach krytycznych publikowanych na łamach magazynu sięgano do współczesnych metodologii, wprowadzano dyskurs feministyczny, wówczas nieobecny w pisaniu o sztuce. W ramach rewizji przedrukowywano wcześniejsze teksty o kluczowym znaczeniu dla krytycznego myślenia o sztuce (jak eseje Carol Duncan czy Hala Fostera). Publikowano przekłady i wywiady z wybitnymi postaciami współczesnej humanistyki, których pisma kształtowały myślenie o współczesnej kulturze (jak m.in.: Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman, Manuel Castells, Noam Chomsky, Helen Cixous, Julia Kristeva, Jean Francois Lyotard, Philippe Sollers, Paul Virilio, Slavoj ŻIżek). Na łamach pisma drukowano teksty wybitnych historyków, krytyków i teoretyków sztuki (jak m.in.: Roy Ascot, Marina Grzinic, Donna Haraway, Ewa Lajer Burcharth, Margaret Morse, Heinz Paetzold, Sarah Wilson, Piotr Piotrowski).

W latach 90. „Magazyn Sztuki” był płaszczyzną sporów o sztukę, jej interpretacje, jej historie i tradycje. Wprowadzał i popularyzował poststrukturalistyczne metodologie w refleksji o sztuce, do których obecnie sięga się w tekstach publikowanych w różnych periodykach poświęconych kulturze.

W skład redakcji większości numerów wchodziły dwie osoby: Ryszard Ziarkiewicz i Beata Maciejewska, do stałych współpracowników należeli m.in.: Leszek Brogowski, Bożena Czubak, Tomek Kitliński, Ryszard Kluszczyński, Paweł Leszkowicz, Małgorzata Lisiewicz, Ewa Mikina, Jerzy Truszkowski. „Magazyn Sztuki” wydawany był jeszcze do połowy obecnej dekady, ostatnie edycje już w formie internetowej.