Niestety w polskich instytucjach kultury realizowanie programów adresowanych do Wolontariuszy to nadal rzadkość. Model zarządzania instytucją, który angażuje w jej prace Wolontariuszy jest bardzo popularny w innych krajach, m. in. w Stanach Zjednoczonych, w Polsce stawia dopiero swoje pierwsze kroki. Szkoda, bo Wolontariusze zaangażowani społecznie w instytucji kultury mogą stanowić dla każdej z nich wielką korzyść. Muzeum Powstania Warszawskiego wie o tym już od dawna i realizuje program wolontariatu od początku swojego istnienia.

Długo oczekiwana decyzja o rozpoczęciu, po blisko 60 latach, budowy Muzeum Powstania Warszawskiego szeroko zainteresowała nie tylko środowiska Powstańców Warszawskich i media, ale również wielu warszawiaków, którzy zapragnęli  pomóc w budowie MPW. Zaangażowali swój wolny czas, pasję, wiedzę i doświadczenia życiowe, swoją  życzliwość. Na dziewięć miesięcy przed oficjalnym otwarciem Muzeum, kiedy w miejscu dzisiejszej ekspozycji był jeszcze plac budowy, zaczęło działać Centrum Wolontariatu, a w nim Wolontariusze bez których Muzeum nie wyobraża sobie swojej obecnej działalności.

Po zamieszczeniu w prasie pierwszych ogłoszeń o trwającej rekrutacji do Muzeum przyszły tłumy. Wśród kandydatów na Wolontariuszy znalazła się zarówno młodzież, jak i osoby starsze, niektóre z nich brały czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Do dziś Wolontariuszką jest była sanitariuszka, „Robinson Warszawski” oraz cudem ocalały z rzezi Woli starszy już dziś Pan. Warto dodać, że Wolontariat w MPW od samego początku miał międzypokoleniowy charakter.

Od października 2003 r. z Centrum Wolontariatu zdążyło już współpracować z ponad tysiącem osób. W tej chwili w Muzeum pracuje blisko stu pięćdziesięciu Wolontariuszy. Na początku czerwca rozpocznie się specjalny projekt „Wakacje z Wolontariatem” adresowany do młodzieży, która chciałaby spędzić tegoroczne wakacje w Muzeum. Jeśli zaangażują się w Wolontariat będą brali udział m.in. w kolejnych Obchodach 67 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego oraz w trwającej nieprzerwanie przez dwadzieścia cztery dni zbiórce pieniędzy na renowacje powstańczych mogił. Będzie to szczególny wyraz wdzięczności osób angażujących się w pracę w Muzeum dla Powstańców.

Przez lata istnienia Muzeum Wolontariusze uczestniczyli niemal w każdym wydarzeniu czy projekcie przygotowywanym przez instytucję. Znamienne jest to, że są obecni na co dzień i bez nich trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie Muzeum. Niektórzy Wolontariusze to postacie kultowe, mające swoich stałych fanów wśród zwiedzających.
Najważniejsze jest jednak, że Wolontariat ma charakter międzypokoleniowy. Młodzież może spotkać świadków najnowszej historii, czerpać z ich doświadczeń i wiedzy. Starsze osoby mają poczucie, iż uczą kolejne pokolenia, przekazują im tak cenną wiedzę nie tylko na tematy związane z historią, ale również z życiem. Między Wolontariuszami nawiązują się prawdziwe przyjaźnie. Część z tzw. nowych warszawiaków angażuje się w wolontariat aby „poczuć” miasto, uznać, że jest u siebie. Z tego powodu wśród Wolontariuszy można spotkać kilku obcokrajowców, np. Chinkę oraz Australijkę.

Nad organizacją pracy i rekrutacją Wolontariuszy czuwa Centrum Wolontariatu. Rekrutacja obejmuje kilka etapów, bo Muzeum, ze względu na to jaką rolę pełnią w nim Wolontariusze, bardzo starannie ich wybiera. Należy nie tylko pochwalić się różnymi umiejętnościami, mieć szerokie zainteresowania ale również pomysł na to, czym chce się w Muzeum zajmować, a tu wybór jest bardzo szeroki. Zawsze jednak najbardziej liczy się pasja oraz zaangażowanie. Jeśli ktoś ma serce do działania to miejsca dla niego nie zabraknie.

Wolontariusze angażują się w pracę niemal wszystkich działów Muzeum. Jednym z nich jest Archiwum Historii Mówionej, które dokumentuje wspomnienia świadków historii, głównie uczestników Powstania Warszawskiego. Do tej pory udało się nagrać dwa i pół tysiąca wywiadów. Ten projekt w dużej mierze jest oparty o pracę Wolontariuszy, to oni przeprowadzają wywiady z kombatantami i cywilami. Współpraca z tym działem cieszy się dużą popularnością wśród kandydatów na Wolontariuszy, daje bowiem możliwość osobistych spotkań, co więcej prowadzenia wywiadu biograficznego, z osobami, które brały udział w ważnych wydarzeniach najnowszej historii. Praca ma charakter autorski - to Wolontariusz jest autorem rozmowy. Przed przystąpieniem do pracy każdy przechodzi specjalne szkolenie prowadzone przez jedną z najbardziej doświadczonych Wolontariuszek. Należy wykazać się umiejętnościami dziennikarskimi i znajomością historii. Równie ważna jest zdolność słuchania oraz empatia, rozmowy są bowiem przeprowadzane z osobami w podeszłym wieku, które wracają do wspomnień bardzo trudnych, często traumatycznych. Wśród Wolontariuszy są już doświadczeni dziennikarze oraz studenci dziennikarstwa i historii. Archiwum organizuje również wyjazdy do Powstańców na stałe mieszkających za granicą. Wolontariusze brali udział w wyjeździe do Belgii oraz Londynu. W najbliższym czasie planowany jest wylot do Stanów Zjednoczonych. Poza prowadzeniem rozmów w AHM zajmują się także montażem materiałów filmowych.

Kolejny dział wspierany przez Wolontariuszy to dział ekspozycji. Po przejściu specjalnego kursu i uzyskaniu „patentu” przewodnika Wolontariusze na równi z pracownikami etatowymi oprowadzają grupy zwiedzających. Czasem zdarza się, że również bardzo ważnych gości czy dziennikarzy. To właśnie jeden z Wolontariuszy był gospodarzem, wylicytowanego na jednej z aukcji tegorocznego Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, zwiedzania Muzeum w ciemnościach.
Wolontariusze są także zaangażowani w pracę sekcji Dydaktycznej, pomagają w Sali Małego Powstańca. Pracownicy wspólnie z Wolontariuszami stwarzają dzieciom doskonałe warunki i atmosferę do nauki historii poprzez zabawę.
Poza tym Wolontariusze współpracują również z działem Promocji i Rzecznika Prasowego. Uczestniczą w licznych spotkaniach promocyjnych, wernisażach i projektach przybliżających działalność Muzeum różnym odbiorcom. Angażują się też w prace Pokoju Kombatanta, Pracowni Konserwacji i Inwentaryzacji, prowadzą czasem kwerendy dla Sekcji Historycznej, pomagają  w Archiwum.

Osoby szczególnie zainteresowane projektami kulturalnymi mogą wspierać prace Instytutu Stefana Starzyńskiego, który organizuje wiele warsztatów i projektów kulturalnych, m.in. Festiwal Niewinni Czarodzieje, odbywający się co roku w listopadzie.
W tych wszystkich przestrzeniach Wolontariusze mogą nie tylko wspierać swoją pracą działania Muzeum, ale również rozwijać swoje umiejętności. Dla tych, którzy chcą po prostu wspomóc Muzeum swoim działaniem pozostaje branie udziału w pakowaniu materiałów promocyjnych i listów przed każdą kolejną rocznicą Powstania Warszawskiego, rozdawanie ulotek, pomoc w pracach biurowych. Tych zajęć nigdy nie zabraknie.

Muzeum organizuje również szkolenia i warsztaty dedykowane Wolontariuszom. Od niedawna działa „Akademia Wolontariatu”. Warsztaty dla muzealnych Wolontariuszy prowadzą eksperci z różnych dziedzin, na co dzień pracujący w biznesie. Szkolenia są prowadzone przez nich na zasadzie wolontariatu. Każdy z Wolontariuszy otrzymuje również legitymację muzealną, taką jak pracownicy instytucji kultury.

Dużym wyzwaniem dla Wolontariuszy będzie pierwszy w historii udział Muzeum Powstania Warszawskiego w tegorocznym Przystanku Woodstock.To projekt edukacyjno-kulturalny, który będzie prezentowany na tegorocznej Akademii Sztuk Przepięknych. Działalność Muzeum zaprezentują zwiedzającym oczywiście Wolontariusze.

autor: Marta Kukowska