Definicja legalna:

Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich jest instrumentem finansowym o charakterze dotacyjnym, mającym na celu pobudzanie oraz wzmacnianie inicjatyw obywatelskich. Funkcjonowanie Funduszu ma charakter uzupełniający w stosunku do innych rozwiązań wspierających organizacje pozarządowe w Polsce.

Umiejscowienie w systemie prawa: prawo o organizacjach pozarządowych

Aktualny stan prawny:

Ramy prawne dla PO FIO określają przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz. 1658) oraz ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654 )

Opis:

Podstawa funkcjonowania
Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich został ustanowiony na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r., Nr 84, poz. 712, z późn. zm), warunkującej realizację polityki rozwoju w danym obszarze oraz w oparciu o zapisy Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015, a także o doświadczenie zdobyte podczas implementacji FIO w latach 2005-2008.
Ramy prawne dla PO FIO określają przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) oraz ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku (Dz. U. Nr 157, poz. 1240,
z późn. zm.).

Cel
Celem PO FIO jest zwiększenie udziału organizacji pozarządowych oraz podmiotów kościelnych i związków wyznaniowych prowadzących działalność pożytku publicznego w realizacji zadań publicznych, w ramach kształtowanych i prowadzonych na zasadach partnerstwa i pomocniczości polityk publicznych. Natomiast cele szczegółowe Programu polegają na zwiększaniu aktywności i świadomości obywateli oraz wspólnot lokalnych, rozwoju potencjału sektora pozarządowego, zwiększaniu zaangażowania sektora pozarządowego na rzecz usług społecznych w zakresie integracji i aktywizacji społecznej oraz zabezpieczenia społecznego, a także na wspieraniu rozwoju polskiego modelu ekonomii społecznej.

Beneficjenci
Ze środków pozostających w dyspozycji FIO korzystają organizacje pozarządowe, w tym stowarzyszenia i fundacje,kościelne osoby prawne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne. Oferentami w ramach FIO mogą być także spółki akcyjne i spółki z ograniczona odpowiedzialnościąoraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstwie przepisów ustawy z dnia 18 stycznia 1996 roku o kulturze fizycznej, które nie działają w celu osiągnięcia zysku a całość dochodu przeznaczają na realizacje celów statutowych. Dysponentem Funduszu jest minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego.
Do FIO nie mogą aplikować podmioty wskazane w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie tj. partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, a także fundacje utworzone przez partie polityczne.

Priorytety
Środki pochodzące z Funduszu wydatkowane są w ramach czterech Priorytetów Merytorycznych: Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne (I), Sprawne organizacje pozarządowe w dobrym państwie (II), Integracja i aktywizacja społeczna. Zabezpieczenie społeczne (III), Rozwój przedsiębiorczości społecznej (IV) oraz w ramach priorytetu Pomoc techniczna (V)w ramach którego przeznaczono środki na obsługę PO FIO.

Wysokość dotacji
Wysokość dotacji dla projektów jednorocznych wynosi od 10 tys. zł. do 300 tys. zł, natomiast dla projektów dwuletnich: od 20 tys. zł. do 300 tys. zł. Wysokość wkładu własnego to 10 lub 20% wartości projektu (dla dotacji od 10 tys. zł do 40 tys. zł – 10% środki własne niefinansowe lub finansowe; dla dotacji od 40 tys. zł do 150 tys. zł –10% środki własne finansowe; wysokość dotacji od 150 tys. zł do 300 tys. zł – 20% środki własne finansowe).

Przebieg konkursu
Procedura podziału środków prowadzona jest w trybie otwartego konkursu, na zasadach określonych w ustawie z dnia 23 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Procedura składa się z następujących etapów: ogłoszenie, nabór wniosków, ocena formalna, ocena merytoryczna oraz rozstrzygnięcie konkursu – dofinansowanie projektów.

Instytucje/punkty informacyjne: www.ngo.pl, www.pozytek.gov.pl, www.isp.irg.pl/kompas

Rozwój sytuacji społeczno-prawnej po 1989 roku:

Początkowo idea powołania Funduszu, miała polegać na tym, aby państwo wspierało organizacje pozarządowe strumieniem środków finansowych, odpowiadających odpisowi 1% przekazanego w danym roku przez podatników. Jednak biorąc pod uwagę fakt, iż w 2009 roku organizacje pozarządowe zasiliła kwota blisko 400 milionów złotych pochodzących z 1%, wciąż wydaje się to niemożliwe. Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich był realizowany po raz pierwszy w latach 2005 – 2007. W jego zakresie wydatkowano łącznie 110 milionów złotych. Program ten kontynuowano w 2008 roku pod postacią rezerwy celowej budżetu państwa w wysokości 60 milionów zł. Funkcjonujący obecnie krajowy Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich powołano na lata 2009-2013, a wysokość wydatkowanych środków wynosi 60 milionów złotych rocznie.

Statystyka:

Do 2008 roku odbyło się pięć konkursów w ramach FIO. Łącznie, organizacje pozarządowe oraz podmioty uprawnione do udziału w FIO złożyły w tym okresie ponad 8100 ofert. W ramach FIO, w latach 2005-2008 dofinansowano blisko 2950 przedsięwzięć. W 2009 roku uprawnione podmioty złożyły blisko 3100 ofert, z których 850 otrzymało dofinansowanie. W 2010 roku złożonych zostało blisko 3800 ofert, z których dofinansowanie otrzymało 560.

Bibliografia:

• ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654 )
• Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2009 – 2013, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2008
• Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w latach 2005 – 2010, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011
• dane liczbowe dostępne pod adresem: www.pozytek.gov.pl
• M. Arczewska, G. Makowski: Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – szanse i zagrożenia, „Trzeci Sektor” nr 2 – wiosna 2005
   

Autorka: dr Magdalena Arczewska

Doktor socjologii, prawnik; adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (od 2008), ekspert Instytutu Spraw Publicznych (od 2003), ekspert International Center for Not-for-Profit Law (ICNL) (od 2010), przewodnicząca Zespołu ekspertów do spraw opracowania standardów współpracy międzysektorowej, powołanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (2010), przewodnicząca Zespołu ekspertów ds. opracowania długofalowej polityki w zakresie rozwoju wolontariatu w Polsce, powołanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (2011), ekspert Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w zakresie oceny merytorycznej wniosków składanych w ramach Rządowego Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (od 2005), członek Komitetu Generalnego Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Nieletnich i Rodzinnych, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego oraz European Cooperation Centre; laureatka I nagrody w X jubileuszowym konkursie Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych na najlepsze prace doktorskie w dziedzinie problemów pracy i polityki społecznej (2007). Specjalizuje się w tematyce dotyczącej polityki rodzinnej oraz współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, autorka i współautorka kilkudziesięciu publikacji o tej tematyce.