Umiejscowienie w systemie prawa

Prawo cywilne

Aktualny stan prawny

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.), określana dalej w skrócie jako „pr. aut.”.

Opis

Naruszenie autorskich praw osobistych

Ochrona cywilnoprawna

Na podstawie przepisu art. 78 ust. 1 pr. aut. twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.
W razie dokonanego już naruszenia autorskich praw osobistych, twórca może żądać:

• zaniechania tego działania,
• dopełnienia przez osobę, która dopuściła się naruszenia, czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,
• przyznania twórcy przez sąd odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (jeśli naruszenie było zawinione),
• zobowiązania sprawcy naruszenia, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny (jeśli naruszenie było zawinione).

Twórca może osobiście występować ze wskazanymi wyżej roszczeniami do osób naruszających jego autorskie prawa osobiste. Po śmieci autora roszczenia te mogą być zgłaszane przez: małżonka zmarłego, a w jego braku kolejno: zstępnych, rodziców, rodzeństwo, zstępnych rodzeństwa. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, o ochronę autorskich praw osobistych może wystąpić również stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy (art. 78 ust. 2-4 pr. aut.).

Odpowiedzialność karna

Zgodnie z przepisem art. 115 pr. aut., kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu podlega:

• grzywnie,
• karze ograniczenia wolności albo
• karze pozbawienia wolności do lat 3.

Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, ewentualnie publicznie zniekształca taki utwór.
Ściganie wskazanych wyżej przestępstw następuje z oskarżenia publicznego.

Naruszenie autorskich praw majątkowych

Ochrona cywilnoprawna

Zgodnie z przepisem art. 79 pr. aut. uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

• zaniechania naruszania,
• usunięcia skutków naruszenia,
• naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu,
• wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od wskazanych wyżej roszczeń, uprawniony może także domagać się:

• jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
• zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie było zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

Ze wskazanymi wyżej roszczeniami może wystąpić twórca lub jego następca prawny (tzn. osoba fizyczna lub prawna, która nabyła autorskie prawa majątkowe od twórcy, np. na podstawie umowy lub dziedziczenia).

Odpowiedzialność karna

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje rozbudowaną regulację odnoszącą się do odpowiedzialności karnej za naruszenie autorskich praw majątkowych. Wprowadzają ją przepisy art. 116-1221 pr. aut. Tytułem przykładu można wskazać na przepisy art. 116, art. 117 i art. 118 pr. aut. Pierwszy z nich stanowi, że kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, podlega:

• grzywnie,
• karze ograniczenia wolności albo
• karze pozbawienia wolności do lat 2.

Jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, a jeśli sprawca uczynił sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, organizuje taką działalność lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

Na podstawie art. 117 pr. aut. odpowiedzialność karną ponosi z kolei osoba, która bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom – w celu rozpowszechnienia – utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania. Grozi jej za to kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W świetle art. 118 pr. aut., kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Instytucje/punkty informacyjne

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
tel. (22) 42 10 100

Bibliografia

- Barta J., Błeszyński J., Czajkowska-Dąbrowska M., Grzeszak T., Grzybowski S., Kępiński M., Markiewicz R., Nowicka A., Poźniak-Niedzielska M., Preussner-Zamorska J., Traple E., Wojciechowska A., Wojnicka E., System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2007
- Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne – Komentarz, wydanie V, Wolters Kluwer 2011
- Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, wydanie II, Wolters Kluwer, Warszawa 2010

Autor : dr hab. Andrzej Matlak

Prof. dr hab. Andrzej Matlak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; specjalista z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz prawa mediów. W 1991 r. ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (obecna nazwa: Instytut Prawa Własności Intelektualnej) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył Studium Podyplomowe Prawa Autorskiego, Wydawniczego i Prasowego oraz aplikację sądową. W 1997 r. obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę doktorską, w 2003 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego , a w 2011 tytuł profesora nauk prawnych. Od 1998 r. jest członkiem Komisji Prawa Autorskiego. Pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, wydawanego w ramach Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem ponad 50-ciu publikacji z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa mediów oraz prawa cywilnego.