Umiejscowienie w systemie prawa
Prawo konstytucyjne

Aktualny stan prawny
Źródła prawa powszechnie obowiązującego określa Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) w art. 87.

Opis

Akty prawa powszechnie obowiązującego
Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą, zgodnie z art. Konstytucji :

• Konstytucja,
• ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia.
• akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

Władzę ustawodawczą w Polsce sprawuje Sejm i Senat (w odniesieniu do aktów prawa miejscowego, organem ustawodawczym są określone organy jednostek samorządu terytorialnego). Sposób uchwalania poszczególnych aktów normatywnych określają ustawy, a warunkiem ich wejścia w życie jest ogłoszenie w odpowiednich dziennikach urzędowych (Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski B, dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej, dzienniki urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe).
Zasady ogłaszania aktów normatywnych określone są w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.

Konstytucja

Konstytucja (inaczej „ustawa zasadnicza”), akt prawny stojący najwyżej w hierarchii obowiązujących przepisów, określa główne zasady ustrojowe. Zostały one określone w XIII rozdziałach (m.in. Rzeczpospolita; Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela; Źródła prawa; Sejm i Senat; Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Ministrów i administracja rządowa; Samorząd terytorialny; Sądy i Trybunały; Organy ochrony państwowej i ochrony prawa; Finanse publiczne; Stany nadzwyczajne).

Traktaty międzynarodowe

Konstytucja RP określa zasady ratyfikacji traktatów międzynarodowych (umów międzynarodowych), a szczegółowe regulacje dotyczące zasad oraz trybu zawierania, ratyfikowania, zatwierdzania, ogłaszania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych określa ustawa o umowach międzynarodowych. Jeżeli przepis prawa krajowego jest niezgodny z ustaleniami międzynarodowymi, to umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli przepisów tej ustawy nie da się pogodzić z regulacjami tej umowy międzynarodowej.
Istniej konstytucyjna możliwość przekazania kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach na podstawie umowy międzynarodowej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu. Ma to doniosłe znaczenie również wobec członkowstwa Polski w UE.

Ustawy i rozporządzenia

Do aktów prawa powszechnie obowiązującego należą ustawy (którymi są także akty normatywne – „kodeksy”) i wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania rozporządzenia. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Natomiast akty wykonawcze wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji (Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji).

Źródła prawa miejscowego

Do źródeł prawa należą akty prawa miejscowego, wydawane przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Ustanowione w ten sposób akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania tych organów.

Trybunał Konstytucyjny

Organem sądowniczym powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych jest Trybunał Konstytucyjny.

Instytucje/punkty informacyjne
www.trybunal.gov.pl

Wybrane źródła prawa w dziedzinie kultury:

• ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r., Nr 13, poz. 123 ze zm.)
• ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141 ze zm.) 
• ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.)
• ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r., Nr 5, poz. 24 ze zm.)
• ustawa z dni 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.)
• ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 ze zm.)
• ustawa z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (Dz. U. Nr 152, poz. 722 ze zm.)

Bibliografia

• Garlicki L., Konstytucja RP. Komentarz, Warszawa 2007 r.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2009 r.
• Sarnecki P., Prawo konstytucyjne RP, Warszawa 2011 r.
• Skrzydło W., Grabowska. S., Grabowski R., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, Warszawa 2009 r.
• Konstytucja Rzeczypospolitej polskiej z dnia z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.)
• Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r., nr 17, poz. 95 ze zm.)
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443, ze zm.)
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1592, ze zm.)
• Ustawa z dnia z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz.1591, ze zm.)
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz.1590, ze zm.)
• Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. nr 31, poz. 206)

Autorka: dr Joanna Hołda

Doktor nauk prawnych, menadżer kultury, nauczyciel akademicki. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie i Wydziału Pedagogiki Psychologii UMCS w Lublinie. Ukończyła Studia Podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, prasowego i wydawniczego w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Pracuje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie. Od 2010 r. w zarządzie lubelskiej Zachęty. Jest autorką i współautorką publikacji m. in. z zakresu prawa własności intelektualnej, praw człowieka, prawa kultury i sztuki.