Ekspozycja, współorganizowana przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, Narodowe Centrum Kultury, Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych oraz Polski Komitet Programu UNESCO przez kolejne trzy tygodnie, tj. do 30 czerwca br. będzie prezentowana na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Na planszach przed Kordegardą będzie można obejrzeć zdjęcia bezcennych polskich dokumentów oraz zapoznać się z ich krótkim omówieniem. Obok rękopisów wybitnych polskich twórców, znajdziemy tam m. in. pięć traktatów astronomicznych Jana Heweliusza, dokumenty króla Przemysława II i Kazimierza Wielkiego, akta Trybunału Koronnego Lubelskiego, archiwum Ordynacji Zamojskiej z okresu blisko czterech wieków, czy kolekcję płyt gramofonowych Polskiego Radia z 1939 r. Najstarszy obiekt archiwalny prezentowany na wystawie pochodzi z 1251 r.,  a najmłodszy – z 1944 r. (pełna lista – poniżej).

– Dokumenty wpisane na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata to bezcenne polskie dziedzictwo. Są źródłem wiedzy o ważnych wydarzeniach historycznych i osiągnięciach kultury polskiej, jak np. rękopisy dramatu „Balladyna” Juliusza Słowackiego, tomik wierszy „W żalu najczystszym” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, którego setną rocznicę urodzin obchodzimy w tym roku, czy dzieł Fryderyka Chopina.  Promocja polskiego dziedzictwa narodowego jest jednym z zadań Narodowego Centrum Kultury i cieszę się, że poprzez współorganizację wystawy przyczyniamy się do upowszechnienia tych unikatowych, historycznych archiwaliów, które budują naszą narodową pamięć – podkreśla prof. Rafał Wiśniewski, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury.  

Dołącz do wydarzenia na Facebooku!

Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata, została zainaugurowana w 2014 r. To zbiór dokumentów historycznych oraz wybitnych dzieł polskiej kultury, cyklicznie uzupełnianych o kolejne pozycje. W tym roku Polski Komitet Programu Pamięć Świata, w skład którego wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych, a któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk, po raz czwarty wyłonił wyjątkowe dokumenty, które już 10 czerwca br. zostaną oficjalnie uhonorowane wpisem na Polską Listę Programu UNESCO podczas gali w Belwederze. Spośród 58 obiektów, z których oficjalnie będzie składała się Lista od 10 czerwca,  17 figuruje również na liście światowej UNESCO. Inicjatywie od początku patronuje Prezydenta RP. 

– 4. edycja Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata jest szczególnym wydarzeniem zarówno dla uhonorowanych instytucji pamięci, jak również społeczności lokalnych w całej Polsce, w tym dla sieci Archiwów Państwowych, które odgrywają wiodącą rolę w jej tworzeniu i organizacji uroczystości nominacyjnych. Na Listę Krajową trafiają najcenniejsze dokumenty i zbiory znajdujące się w posiadaniu instytucji w Polsce lub poza granicami kraju, mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, historii i tradycji polskiej. 15 nowych wpisów pochodzących z 12 instytucji to unikalne zabytki piśmiennictwa od średniowiecza do II wojny światowej. Cechuje je autentyczność, oryginalna postać fizyczna  oraz unikatowy charakter nośnika zapisu informacji – wyjaśnia dr Paweł Pietrzyk, Przewodniczący Polskiego Komitetu Krajowego Programu UNESCO „Pamięć Świata” i Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.

Polska Lista Krajowa jest integralną częścią Programu Pamięć Świata (Memory of the World), który powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r. Jego celem jest prowadzenie i wspieranie działań służących zachowaniu dziedzictwa dokumentacyjnego, zwiększaniu jego dostępności, oraz budowaniu świadomości znaczenia archiwów historycznych.  Program zwraca uwagę społeczeństwa na konieczność ochrony dokumentów o szczególnym znaczeniu dziejowym, które stanowią świadectwo naszej kultury i cywilizacji. W związku z jego realizacją podejmowane są również działania na rzecz upowszechniania wiedzy i szerokiego udostępniania dziedzictwa dokumentacyjnego. W ramach Programu tworzone są trzy listy dziejowych pomników piśmiennictwa: światowa oraz regionalne i krajowe.  Międzynarodowa Lista Pamięć Świata jest tworzona od 1997 roku. Co dwa lata Dyrektor Generalny UNESCO, na wniosek Międzynarodowego Komitetu Doradczego (IAC) wpisuje na nią kolejne obiekty dziedzictwa dokumentacyjnego o szczególnym, ogólnoświatowym znaczeniu.  

Na Światowej Liście Programu Pamięć Świata znajduje się łącznie 427 pozycji, stanowiących bardzo zróżnicowane dziedzictwo dokumentacyjne, w tym 17 obiektów polskich. Wśród nich są tak wybitne dzieła o znaczeniu ogólnoświatowym, jak rękopis rozprawy Mikołaja Kopernika De revolutionibus, czy  rękopisy Fryderyka Chopina.

Dokumenty, które w tym roku dołączyły do Listy Krajowej, to:

1. Przywilej Chełmiński z 1 października 1251 r. (Archiwum Państwowe w Toruniu),
2. Dokument króla Przemysła II z 15 sierpnia 1295 r. (Archiwum Diecezjalne w Pelpinie),
3. Średniowieczne rotulusy z klasztoru Premonstratensów na Ołbinie we Wrocławiu (1257, 1305-1370) (Archiwum Państwowe we Wrocławiu),
4. Teki Górskiego – zbiór rękopisów do historii Polski i krajów sąsiednich w XVI w.  (Biblioteka Narodowa w Warszawie),
5. Dokument króla Kazimierza Wielkiego dla biskupa ormiańskiego Grzegorza we Lwowie z 4 lutego 1367 r. (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie),
6. Kolekcja utworów Fryderyka Chopina (lata 30. i 40. XIX w.)  (Biblioteka Jagiellońska w Krakowie),
7. Trybunał Koronny Lubelski (1579-1811)  (Archiwum Państwowe w Lublinie),
8. Rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego (ok. 1834-38)  (Biblioteka Narodowa w Warszawie),
9. Rękopiśmienny atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego z 1781 r. (Towarzystwo Naukowe Płockie),
10. Rękopiśmienna spuścizna Juliusza Słowackiego (1835-1865)  (Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu),
11. Mapa Księstwa Pszczyńskiego z 1636 r. (Archiwum Państwowe w Katowicach),
12. Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku (Archiwum Polskiego Radia S.A.),
13. Rękopis zbioru wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. „W żalu najczystszym” (1942 r.) (Biblioteka Narodowa w Warszawie),
14. Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca (1581-1944) (Archiwum Państwowe w Lublinie),
15. Dzieła Jana Heweliusza (1647-1690)  (Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska) - na 425-lecie instytucji.