Patriotyzm zawdzięczał dziadkom, którzy wspierali powstanie styczniowe, a artystyczne uzdolnienia odziedziczył po ojcu Franciszku, cenionym rzeźbiarzu, mieszkającym pod krakowskim Wawelem. Stanisław malował go i opiewał w sztukach „Akropolis” i „Bolesław Śmiały”, traktując jako klucz do historii polskości.

W szkole zaprzyjaźnił się z przyszłą elitą Krakowa: malarzem Józefem Mehofferem i Stanisławem Estreicherem, przyszłym rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, synem Karola, słynnego bibliografa i dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej. W kręgu przyjaciół znalazł się Lucjan Rydel, poeta i Pan Młody z „Wesela”. Razem podziwiali teatralną gwiazdę Helenę Modrzejewską.

Mistrzem był dla Stanisława Jan Matejko, którego obrazy podziwiał w domu, a później profesor w Szkole Sztuk Pięknych. Pod jego kierunkiem zarządzał restauracją prezbiterium w kościele Mariackim. Zwiedzając Europę, rozkochał się w romańskich katedrach Francji i Niemiec. W Monachium autor frazy „teatr swój widzę ogromny” zachwycił się operami Wagnera.

Wyrazem młodopolskiej chłopomanii był romans z Teodorą Teofilą Pytkową, wiejską dziewczyną zatrudnioną w domu ciotki. Jej zawdzięczał przyśpiewki w „Weselu”. Dramat pomyślał jako muzyczny reportaż z krakowskiego wydarzenia towarzyskiego, tymczasem stworzył do dziś żywy obraz Polaków.

Scenografem stał się, gdy obchodzono rocznicę urodzin Mickiewicza. Zrewolucjonizował myślenie o teatrze i jako pierwszy wystawił adaptację całych „Dziadów”, a potem napisał ich kontynuację, opisując złożone polskie problemy w „Wyzwoleniu”. Był twórcą „dramatu miejsca”, lokując „Noc listopadową” w konkretnej scenografii warszawskich Łazienek i Belwederu. W „Warszawiance” chciał wprowadzić na scenę oddział na koniach. Wieszcza dostrzegł w nim Piłsudski.

Walczył o to, by stworzyć polichromie i witraże w kościele Franciszkanów oraz św. Krzyża. Ominęły go prace konserwatorskie na Wawelu, ale i tak zaprojektował z myślą o nim witraże, ilustrując je poematami historycznymi: „Bolesław Śmiały”, „Henryk Pobożny”, „Kazimierz Wielki”.

Realizował swoje plastyczne zainteresowania jako kierownik artystyczny tygodnika „Życie”, autor rysunków, pasteli i akwarel, na których uwiecznił krakowską bohemę oraz rodzinę. Projektował meble. Zmarł w 1907 r., pochowany na Skałce w Krakowie, gdzie na 16 stycznia w Muzeum Narodowym zaplanowano wystawę „Wyspiański. Nieznany”.