O słownikach terminów

Data publikacji:
Średni czas czytania 12 minut
drukuj

Słowniki terminów OŻK służą objaśnianiu znaczeń nazw używanych do opisu danych. Po wskazaniu znaczeń nazwy te stają się terminami (czyli zdefiniowanymi pojęciami). Zbiór definicji danego pojęcia, pochodzący z różnych słowników tworzy jego - specyficznie tu rozumiane - pole znaczeniowe. Można powiedzieć, że słowniki  (wraz z Biblioteką OŻK) są "SERCEM" tego systemu prezentacji wiedzy. Bez nich interpretacja danych, które pokazujemy na mapach, wykresach i w tabelach  byłyby   bardzo trudna lub wręcz niemożliwa.  Prezentujemy je na kilka sposobów:

-    jako zbiór hasełSłownikach terminów : klikając w konkretną literkę alfabetu można odnaleźć  hasło, następnie, po kliknięciu w hasło, można zobaczyć zbiór jego definicji w dostępnych słownikach, (por. niżej - charakterystyka słowników); można też wpisać hasło w pole oznaczone ikonką lupy (szukaj);

-  jako wyjaśnienia pojęć używanych w skróconych opisach wskaźników prezentowanych na mapach, w tabelach i na wykresach (kliknięcie w o czym mówi ten wskaźnik); po otwarciu opisu  wystarczy kliknąć w nazwy oznaczone na czerwono by otworzyły się definicje w dostępnych słownikach;

- jako zbiory  haseł (definicji) dopasowanych do konkretnej problematyki danego wskaźnika w tzw. Pełnych opisach wskaźników - ta możliwość jest dopiero przygotowywana:  na razie przykłady struktury tego rodzaju opisów można zobaczyć na osobnej podstronie (aby można było z niej wygodnie korzystać  zbudowaliśmy wyszukiwarkę pełnych opisów i podłączamy ją do stron z mapami);

- jako wyjaśnienia pojęć używanych również na innych podstronach niniejszego wortalu - np. tak jak tu: mamy link do hasła wortal.

Zbiory  definicji dotyczące poszczególnych pojęć pozwalają się zorientować, które pojęcia (i w jakich słownikach) są definiowane w sposób zrozumiały, jasny i wyczerpujący, a które zdefiniowane są w sposób niepełny, nieprawidłowy i/lub mętny. Niektóre pojęcia, mimo iż występują w źródłowych charakterystykach danych lub w tekstach źródłowych (takich jak np. ustawy), nie są w ogóle definiowane - zaznaczamy to zarówno w definicjach, jak i  w komentarzach do całego pola znaczeniowego danego pojęcia, oraz - szerzej  - omawiamy to w uwagach metodologicznych do danach  zawartych w Pełnych opisach wskaźników. (Każda definicja jest opatrzona inicjałami  w nawiasach oznaczającymi osobę, która stworzyła bądź wprowadziła dane hasło - jest to oznaczenie wyłącznie na potrzeby zespołu OŻK).

Słowniki (nie wszystkie - por. niżej)  mogą być traktowane jako odrębne zasoby autoryzowanej przez OŻK wiedzy, ale ich podstawową funkcją jest dostarczanie zdefiniowanych pojęć, koniecznych do tego by rozumieć sens i ograniczenia danych o kulturze prezentowanych na mapach, wykresach i w tabelach.

Słowniki GUSsłownik terminów prawnych nie są przez nas uważane za w całości poprawne. Zwłaszcza z perspektywy nowoczesnej teorii i metodologii badań kultury niektóre pojęcia są bardzo anachroniczne.  Trzeba jednak wziąść pod uwagę, że dane w  bazie Gusowskiej, (z której tu głównie korzystamy, jeśli idzie o statystykę publiczną  czyli dane Banku Danych Lokalnych GUS) zostały zebrane i podporządkowane podanym definicjiom, wobec tego przypisywanie im innych znaczeń oraz budowanie wykraczających poza nie interpretacji jest - po prostu - błędne.

To samo dotyczy prawa: definicje zaczerpnięte z przepisów prawnych są często niezadawalające lecz wskazują obowiązującą wykładnię. W  wypadku obu słowników zmuszeni byliśmy niekiedy dokonywać rekonstrukcji definicji, np.: gdy cytowane źródło mówiło o danym pojęciu w kilku różnych miejscach lub gdy elementy definicji pojawiały się w kilku źródłach. Kolejną wadą tych zasobów jest, iż są one niekompletne, pojęcia i nazwy nie zawsze w ogóle są definiowane.

W wypadku słowników  terminów encyklopedycznychWikipedii mieliśmy większą swobodę: mogliśmy wybierać tylko te pojęcia i nazwy, które - wg nas - rzetelnie opisują współczesną kulturę, co - z kolei - spowodowało jednak, iż te słowniki nie są kompletne.

Słowniki terminów teorii i metodologii kultury oraz słownik terminów przyjętych przez zespół  konstruowaliśmy zgodnie z przyjętą podstawą teoretyczną lub po to by pokazać rozmaitość stanowisk teoretycznych w danej kwestii, a zarazem by - traktując je jako argumenty - przekonywać Użytkownika do przyjętej tutaj koncepcji kultury.

Słownik terminów inspirujących: zdecydowaliśmy się go tutaj zamieścić, mimo iż treści w nim zawarte niekoniecznie posiadają walory naukowe czy też spełniają logiczne kryteria dobrej definicji (tych zresztą nie spełnia wiele definicji przyjmowanych w humanistyce i naukach społecznych, ale też przez GUS czy w prawie dotyczącym kultury). Ten słownik  ma za zadanie otwierać wyobraźnię, pokazywać nietrywialne strony rzeczywistości kulturalnej, a także  pokazać, iż wiedzą można się bawić!

 Dla wygody PT Użytkowników proponujemy następującą konwencję posługiwania się słownikami w opisach danych:

- jeżeli wskaźnik jest zbudowany z  danych GUS to jako pierwsze definicje  nazw  danych na mapie, w tabeli lub na wykresie należy  obejrzeć definicje Gusowskie, następnie  encyklopedyczne, prawne i kolejne;

- jeżeli wskaźniki opierają się na danych pochodzących z BIP lub z programów  Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (baza SZPON) czy też danych ze stron internetowych JST, to jako pierwsze należy uwzględnić definicje prawne, następnie encyklopedyczne, następnie naukowe i na końcu  - Gusowskie;

-  w wypadku baz "miękkich" (np. opartych na analizach pola semantycznego, które dopiero budujemy), służących ewaluacji wydarzeń  lub atmosfery kulturalnej jako pierwsze będą pojawiały się definicje teoretyczne i metodologiczne, jako następne zaś encyklopedyczne itd.

OŻK wykorzystuje następujące słowniki:

1) słownik kultury GUS - zestawiony zarówno z pojęć i definicji figurujących na stronach  internetowych GUS, jak i w wydawnictwach papierowych; póki co jest tu wiele definicji zadziwiających, figlarnych i/lub kuriozalnych, ale - nolens volens - por. wyjaśnienia wyżej - musimy się nim posługiwać w takiej postaci, w jakiej GUS go tworzy; ponieważ od pewnego czasu GUS zmienia  swoje definicje zdecydowaliśmy się zapisywać te zmiany przy pomocy odnośnika: "stan na dzień xyz";

2) słownik terminów encyklopedycznych - zestawiony z pojęć, definicji i fragmentów opisów z tzw. Wielkich Encyklopedii PWN oraz encyklopedii, leksykonów i słowników tematycznych kultury (np. takich jak: Wielka Encyklopedia Muzyki, Słowniki Terminów Plastycznych, Encyklopedia Socjologii itp....);

3) słownik terminów Wikipedii - zestawiony z polskiej (docelowo również z obcojęzycznych wersji) Wikipedii;  jak wskazano wyżej - uwzględniamy tu tylko te hasła, które są - naszym zdaniem - dobrze opracowane;

4)  słownik terminów prawnych - zestawiony z rozmaitych źródeł poznania prawa  (zarówno papierowych, jak i  internetowych); tu także  mamy zamiar dokumentować zmiany przy pomocy odnośnika: "stan na xyz"; słownik ten uzupełniliśmy  opisem wyjaśniającym czy są, z punktu widzenia prawa, poszczególne źródła prawne (informacje te są dostępne w zakładce Prawo kultury);

5) słownik terminów teorii i metodologii kultury - zestawiony jest z pojęć i definicji zawartych w literaturze fachowej (socjologia, psychologia i antropologia, ekonomia kultury, szczegółowe teorie dziedzin kultury np. : teatrologia, filmoznawstwo, teoria literatury, teoria muzyki, itd.);

6) słownik terminów przyjętych przez zespół OŻK-  rozwija się w zgodzie z wypracowywaną przez zespół OŻK, w ramach antropologii współczesności, teorią kultury; tu głównym problemem jest uściślanie  i dopracowywanie poszczególnych haseł w miarę wypracowywania ich sensów; zespół liczy na twórczą i krytyczną refleksję PT Użytkowników w stosunku do przedstawionych w tym słowniku propozycji;

7) słownik terminów inspirujących - de facto jest słownikiem "uskrzydlających" cytatów z różnych dziedzin; jest to swoisty "klucz do wyobraźni" oraz - zarazem  silva rerum OŻK. Warto pamiętać, że w tym słowniku mogą się znaleźć również definicje, których  nie popieramy - mówiąc najłagodniej, ale  zamieszczamy je po to by je komentować i - poprzez krytykę - pokazywać lepiej sensy zgodne z przyjętą przez nas teorią kultury.

8) do każdego zbioru haseł (definicji) przygotowujemy komentarz ułatwiający PT Użytkownikom interpretację tego zbioru i/lub wybór najlepszej albo najbardziej pasującej do  Ich potrzeb definicji. (BF)