Zakres chronologiczny pracy obejmuje około stu lat, od 1595 do 1696 roku. Początek tego okresu wyznacza dokonana przez Zygmunta III Wazy reorganizacja jego kapeli, w wyniku której na dwór królewski przybyły dwie pierwsze duże grupy muzyków włoskich, w tym kapelmistrzowie Annibale Stabile i Luca Marenzio. Działalność w zespole królewskim tych i wielu innych Włochów, werbowanych zwłaszcza na życzenie Zygmunta III i jego syna Władysława IV, w zasadniczy sposób wpłynęła na pozom i kierunki przemian w muzyce tworzonej w Rzeczypospolitej w XVII wieku. Za datę zamykającą zakres czasowy książki przyjęty został rok śmierci Jana III Sobieskiego, ostatniego spośród tzw. „królów rodaków”; jego śmierć symbolicznie kończy XVII wiek w historii kultury polskiej. Przedmiotem książki – jak pisze autorka we wstępie – nie jest „muzyka polska", ale muzyka (i szerzej – kultura muzyczna) w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, tj. w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim, a więc na terytorium zawierającym niemal cały obszar dzisiejszej Polski (poza Śląskiem i Pomorzem Szczecińskim), ale obejmującym też ziemie obecnych Białorusi, Litwy i Ukrainy, a w części również Słowacji.

Jeżeli chodzi o analizowany repertuar, w zakresie pracy znalazły się powstałe na tym terenie w przybliżeniu w latach 1595-1696 kompozycje autorstwa muzyków różnego pochodzenia. Ich twórcami, obok Włochów, jak – oprócz wymienionych – m.in. Asprilio Pacelli, Vincenzo Bertolusi, Giovanni Valentini, Tarquinio Merula, Annibale Orgas, Giovanni Francesco Anerio, Marco Scacchi, Aldebrando Subissati czy Agostino Viviani, oraz muzyków przybyłych z krajów niemieckich, na przykład Philip Friedrich Buchner czy niektórzy kapelmistrzowie i organiści działający w Gdańsku i innych miastach Prus Królewskich, byli kompozytorzy miejscowi, a wśród nich Mikołaj Zieleński, Adam Jarzębski, Bartłomiej Pękiel, Marcin Mielczewski, Jacek Różycki, Damian Stachowicz, Stanisław Sylwester Szarzyński i wielu innych. Z uwagi na zachowane źródła i istniejący stan badań, w książce najwięcej miejsca poświęcono omówieniu religijnych kompozycji tworzonych dla kościołów katolickich, uwzględniając jednak, w różnym wymiarze, muzykę innych obecnych w siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej wyznań (zwłaszcza rozmaitych konfesji protestanckich oraz prawosławnych i unickich), twórczość popularną różnych stanów i grup etnicznych, a także powstałe i znane na tym terenie piśmiennictwo teoretyczno-muzyczne. Przedstawiona została organizacja życia muzycznego, poruszone problemy związane z nauką muzyki, omówione dzieje kapel, chórów, muzyków i ich zrzeszeń, kwestie dotyczące sposobów gromadzenia repertuaru i zaopatrywania się w instrumenty oraz patronatu muzycznego i funkcji muzyki w życiu społeczeństwa.

Strukturę książki tworzą dwie zasadnicze części poprzedzone wstępem i zamknięte bibliografią. Na partię wprowadzającą składają się Wstęp, w którym zostały podane podstawowe informacje dotyczące terytorium, składu narodowościowego i wyznaniowego oraz kulturalnych centrów Rzeczypospolitej w u schyłku XVI i w XVII wieku, oraz chronologicznie zestawienie najważniejszych w tym okresie wydarzeń muzycznych, politycznych i kulturalnych, w Rzeczypospolitej oraz w Europie. Część pierwsza, zatytułowana Kultura muzyczna w Rzeczypospolitej w XVII wieku, obejmuje cztery rozdziały: 1. Formy organizacji życia muzycznego, z podziałem na muzykę dworską (dwór królewski i dwory magnackie), muzykę uprawianą w ośrodkach kultu religijnego (katedry, kolegiaty i kościoły diecezjalne, ośrodki przyklasztorne, świątynie protestanckie, prawosławne, unickie, ormiańskie i żydowskie), muzykę miejską i wiejską; 2. Nauka muzyki w szkołach ogólnokształcących i wyższych uczelniach, zawodowe kształcenie muzyczne (szkoły przykościelne różnych wyznań oraz bursy muzyczne przy kolegiach jezuickich i pijarskich, gimnazja, wyższe uczelnie, kapele dworskie i kościelne, cechy miejskie); 3. Wykonawstwo muzyczne (środki wykonawcze, budownictwo instrumentów, praktyka wykonawcza); 4. Źródła repertuaru muzycznego i piśmiennictwa teoretyczno-muzycznego (sposoby gromadzenia nut i pism teoretyczno-muzycznych, formy ich przekazu, stan i miejsca zachowania, informacje o zaginionych utworach i pismach teoretyczno-muzycznych). Także na część drugą książki, pt. Twórczość muzyczna i teoretyczno-muzyczna w Rzeczypospolitej w XVII wieku, składają się cztery rozdziały: 1. Muzyka wokalna i wokalno-instrumentalna (różne gatunki muzyki religijnej i świeckiej z tekstem słownym), 2. Muzyka instrumentalna (zespołowa, na instrumenty klawiszowe, na lutnię oraz „tańce polskie” w opracowaniach na różne instrumenty); 3. Pisma teoretyczno-muzyczne; 4. Migracje muzyków oraz recepcja powstałej w Rzeczypospolitej twórczości muzycznej i teoretyczno-muzycznej w Europie (ten ostatni rozdział stanowi rodzaj zakończenia, w którym zostało ukazane umocowanie ówczesnej Rzeczpospolitej w muzycznych strukturach Zachodniej Europy, ale także oryginalność dorobku muzycznego tworzonego w Państwie Polsko-Litewskim i jego oddziaływanie na kraje ościenne). Książkę zamyka bardzo obszerna bibliografia, zawierająca nie tylko artykuły naukowe, książki, słowniki, katalogi i edycje tekstów literackich z epoki, ale też bardzo użyteczny wykaz nowych wydań źródłowo-krytycznych i faksymilowych korpusów repertuarowych oraz utworów muzycznych poszczególnych kompozytorów, którzy tworzyli w Rzeczypospolitej w omawianym czasie.

Wyznaczając tak szeroki zakres pracy, autorka zdawała sobie doskonale sprawę, że przy obecnym stanie wiedzy, mógł on być wypełniony treścią jedynie w ograniczonym stopniu. Jest budujące, że w ciągu lat, które upływały pomiędzy kolejnymi wydaniami książki, następował tak znaczący postęp w badaniach dotyczących podjętych w niej problemów, że każdorazowo niezbędne było wprowadzanie nowych aktualizacji i weryfikacji części przedstawionych w pracy faktów i opinii. Ciągle jednak obraz jakże bogatego i różnorodnego życia muzycznego w Rzeczypospolitej pozostaje niepełny, w związku z czym niezbędne jest podejmowanie pogłębionych badań znanych już źródeł, kontynuowanie kwerend w nadziei odnalezienia dalszych dokumentów faktograficznych i muzykaliów, a także zacieśnianie współpracy z historykami muzyki z krajów sąsiedzkich, w tym tych, których niegdysiejsi mieszkańcy współtworzyli kulturę muzyczną w Państwie Polsko-Litewskim.

>> Informacje o autorce
 

Cykl wydawniczy Historia Muzyki Polskiej składa się z 12 tomów omawiających kolejne epoki historii muzyki: Średniowiecze, Renesans, Barok, Klasycyzm, Romantyzm, okres między Romantyzmem a Współczesnością i Współczesność. Wszystkie książki wchodzące w skład publikacji, zostały napisane przez wybitnych muzykologów, znawców okresów, którym poświęcili swoje prace.

To jedyny w swoim rodzaju cykl wydawniczy, który w naukowy sposób opisuje kompleksowo, na tle kultury europejskiej, rozwój i historię muzyki polskiej od początku naszej państwowości aż do roku 2000.

Narodowe Centrum Kultury stopniowo udostępnia wersje elektroniczne publikacji wchodzących w skład cyklu.