George Enescu
Poemat rumuński – suita symfoniczna
(Poème roumain – suite symphonique) op. 1
na orkiestrę i chór męski
***  
Mieczysław Wajnberg
Koncert wiolonczelowy op. 43 
Zoltán Kodály
Tańce z Galanty (Galántai táncok)

Poemat op. 1 (Poemat rumuński) to pierwszy utwór orkiestralny młodego, zaledwie 16-letniego kompozytora George’a Enescu (1881–1955). Napisany w 1897 roku i zadedykowany Królowej Rumuńskiej, Elżbiecie, premiery doczekał się już rok później w Paryżu, w ramach słynnych Concerts Colonne. Wykonanie uznano za młodzieńczy, kompozytorski sukces Enescu, studiującego już wówczas dwa lata w Konserwatorium Paryskim i szybko okrzykniętego geniuszem.

Trwająca blisko pół godziny muzyka Poematu utrzymana jest w stylu romantycznym. Świadczy o ogromnym talencie i wyobraźni muzycznej młodego Rumuna, znakomitym operowaniu instrumentami orkiestry, jak i dojrzałości w prowadzeniu pracy motywicznej. Utwór jest zakrojony na miarę symfonii (da się w nim zresztą wyodrębnić kilka wewnętrznych sekcji) i wzorowany na rapsodiach Liszta. W malarsko poprowadzonej narracji – zachwycającej tak kolorystyką brzmienia, jak i poszczególnymi melodiami – można usłyszeć wpływy romskie, a także (w zakończeniu) cytat rumuńskiego hymnu królewskiego Trăiască Regele (Niech żyje król). Udany symfoniczny debiut Enescu znalazł potwierdzenie w dalszej karierze Rumuna. Choć bowiem jego dorobek twórczy nie jest duży (liczy zaledwie 33 opusy), to kompozytora zalicza się do najwybitniejszych przedstawicieli kultury muzycznej przełomu XIX i XX wieku. 

Koncert wiolonczelowy c-moll op. 43 polskiego kompozytora pochodzenia żydowskiego Mieczysława Wajnberga (1919–1996) napisany został w 1948 roku. Twórca przebywał już wówczas w ZSRR, a rok 1948 nie był dla niego najszczęśliwszy. W styczniu bowiem teść Wajnberga, znany żydowski aktor Solomon Mikhoels, został zamordowany w Mińsku na rozkaz Stalina; wkrótce potem sowieccy agenci zaczęli śledzić samego kompozytora… 

Koncert składa się z czterech części. W dwóch pierwszych ogniwach – za sprawą lekkiej faktury i dialogów między wiolonczelą a różnymi instrumentami – dominuje kameralny, intymny charakter muzyki. Część trzecia zaczyna się od żywiołowego tutti, a dalej rozpada się na kilka odcinków, w których tutti zanika wielokrotnie na rzecz ustępów kameralnych. Zaskakująca i nieoczekiwana, rozbudowana solowa kadencja wiolonczeli, prowadzi attaca do finalnego Allegro – znów zestawiającego z sobą naprzemiennie odcinki kameralne i tutti całej orkiestry. W ostatnich minutach finału powraca inicjalny, liryczny temat wiolonczeli, spajając muzykę i kończąc utwór poruszająco, refleksyjnie.

Koncert wiolonczelowy Wajnberga został prawykonany dopiero w styczniu 1957 roku, w czasach „odwilży” po śmierci Stalina. Z Moskiewską Orkiestrą Symfoniczną pod dyrekcją Samuila Samosuda grał wówczas Mstisław Rostropowicz – adresat kompozycji. Obecnie Koncert należy do najczęściej wykonywanych i najchętniej słuchanych utworów Wajnberga. 

Tańce z Galanty Zoltána Kodály’ego (1882–1967) to jedno z najpopularniejszych dzieł tego węgierskiego kompozytora, etnografa i pedagoga. Trwająca nieco ponad kwadrans kompozycja napisana została w 1933 roku na zamówienie Budapeszteńskiego Towarzystwa Filharmonicznego świętującego wówczas 80-lecie swojego istnienia. Utwór bazuje na materiale ludowym poddanym atrakcyjnej artystycznej przeróbce i przekształconym w klasyczną formę tanecznej suity.  

Muzyka powstała pod wpływem wspomnień Kodály’a, który w tytułowej Galancie spędził siedem lat dzieciństwa. To tam zachwyciły go dźwięki słynnej kapeli cygańskiej i jej melodie, do których sięgnął po latach. Większość Tańców bazuje na pieśniach rekrutów zwanych verbunkos i ich dwuczęściowej strukturze (wolny–szybki). W obsadzie instrumentalnej zwraca uwagę klarnet, stanowiący reprezentację tradycyjnego instrumentu ludowego tárogató. We wstępie muzyka brzmi czasem rzewnie, czasem rozdzierająco, przepojona emocjonalnością do głębi. Potem staje się radosna, żywiołowa, porywa tanecznością. Skrzy się instrumentalnymi barwami, narasta w tempie. Pewne pomysły melodyczne powracają, co zapewnia – mimo różnic w tempie i charakterze tańców – niezwykłą spójność i zwartość dźwiękowej narracji. Słuchając tej kompozycji można sobie wyobrażać rozmaite perypetie Romów wędrujących przez tereny indoeuropejskie. 

Bogumiła Mika

Orkiestra i Chór Męski Filharmonii Narodowej
Gergely Madaras – dyrygent
Tomasz Daroch – wiolonczela
Bartosz Michałowski – dyrektor chóru

Orkiestra Filharmonii Narodowej cieszy się uznaniem na całym świecie. Odbyła niemal 150 tournée na pięciu kontynentach, występowała w najważniejszych salach koncertowych świata, uczestniczyła w wielu prestiżowych międzynarodowych festiwalach. Nagrywa dla Polskiego Radia i Telewizji, polskich i zagranicznych firm płytowych oraz na potrzeby filmu, a jej dokonania były wielokrotnie nagradzane prestiżowymi nagrodami fonograficznymi (m.in. Grammy 2013). Od 2024 roku dyrektorem artystycznym orkiestry jest Krzysztof Urbański.

Chór Filharmonii Narodowej rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku. Zespół koncertował w najważniejszych ośrodkach muzycznych Europy, współpracując z wybitnymi orkiestrami. Ogromny repertuar Chóru Filharmonii Narodowej obejmuje kilkaset dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego. Wydana w 2016 roku płyta Penderecki conducts Penderecki vol 1 uhonorowana została nagrodą Grammy 2017. 

W 2025 roku węgierski dyrygent Gergely Madaras został wybrany „Dyrygentem Roku” podczas ceremonii wręczania Bartók Radio Awards. Artysta pełnił funkcję dyrektora muzycznego Orchestre Philharmonique Royal de Liège w latach 2019–2025. Jego pełna sukcesów kadencja zaowocowała nominacją do tytułu Honorowego Obywatela Miasta. Madaras był pierwszym stypendystą programu „Sir Charles Mackerras Fellowship” w Angielskiej Operze Narodowej. W ostatnich sezonach prowadził docenione przez krytyków produkcje w Holenderskiej Operze Narodowej, Grand Théâtre de Genève, La Monnaie oraz Węgierskiej Operze Państwowej.

Absolwent Staatliche Hochschule für Musik und Darstellende Kunst Mannheim oraz Akademii Muzycznej w Łodzi. Od 2019 roku jest liderem grupy wiolonczel NFM Orkiestry Leopoldinum. Jako solista i kameralista występował na wielu międzynarodowych festiwalach w Europie, Stanach Zjednoczonych, Brazylii i Meksyku. Od 2011 roku współtworzy kwartet wiolonczelowy Polish Cello Quartet, a także organizuje Międzynarodową Akademię Wiolonczelową. Dokonał wielu nagrań dla Polskiego Radia i Telewizji oraz rozgłośni niemieckich i francuskich.

W czasie swojej dotychczasowej pracy z Chórem Filharmonii Narodowej poprowadził w siedzibie Filharmonii i poza nią kilkadziesiąt koncertów oraz przygotował zespół do kilkuset koncertów wokalno-instrumentalnych Chóru i Orkiestry Filharmonii Narodowej. Artysta zapraszany jest do udziału w słynnych festiwalach, takich jak Schleswig-Holstein Musik Festival czy Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena. Regularnie współpracuje z renomowanymi instytucjami i orkiestrami. Ma w swym dorobku liczne prawykonania.

Organizatorami festiwalu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury.
Mecenasem festiwalu jest ORLEN.
Partnerem strategicznym festiwalu jest Totalizator Sportowy.
Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy objął festiwal patronatem honorowym.