Karol Szymanowski
Szeherezada z cyklu Maski op. 34 nr 1
Błazen Tantris z cyklu Maski op. 34 nr 2
Grażyna Bacewicz
Trzy groteski 
Vytautas Bacevičius
Mistinė Poema [Poème mystique] op. 6
Suita nr 3 op. 60
Meditacija [Méditation] op. 29
Šeštas žodis [Sixième mot] op. 72
Trys muzikinės mintys [Trois pensées musicales] op. 75

Spotkanie: Szymanowski i Bacewiczowie / Bacevičiusowie  

W żywiole muzyki fortepianowej

Dla pokolenia polsko-litewskiego rodzeństwa – Vytautasa Bacevičiusa (1905-1970) i Grażyny Bacewicz (1909-1969) – Karol Szymanowski (1882-1937) był ikoną muzyki nowej – dialogicznej, otwartej na różne źródła inspiracji.

W poetyce maski

W fortepianowym tryptyku Maski op. 34 (1915/1916) Szymanowski odwołał się do zadomowionych w kulturze postaci literackich, ukazanych przez pryzmat kostiumu – karnawałowego bądź błazeńskiego. Pozamuzyczne konotacje łączą się z poetyką tytułowej maski, z jej podwójnym dnem i złożoną metaforą. Ewokowanie w pierwszej części cyklu postaci Szeherezady z arabskiej Księgi tysiąca i jednej nocy korespondowało z zainteresowaniami kompozytora kulturą Orientu i sufizmem. W części drugiej autor przywołał postać Tristana z opowieści opartej na dramacie Ernsta Hardta Tantris der Narr. Bohater, przebrany za błazna, wkradł się do zamku swojej ukochanej, lecz ta go nie poznała. Motyw rozpoznania podmiotu miłości i tożsamości osobowej, będący jednym z kluczowych toposów u Szymanowskiego w powieści Efebos i Królu Rogerze, ukazany tu zostaje w ironiczno-groteskowym odwróceniu. Maski są kompozycjami zaawansowanymi fakturalnie, przynależnymi do fazy impresjonistyczno-ekspresjonistycznej na drodze twórczej kompozytora. Znać w nich sensualne podejście do natury dźwięku, choć twórca powtarzał, że u podstaw jego utworów znajdują się pomysły melodyczne.

Dwa kolory

Grażyna Bacewicz i Vytautas Bacevičius wzrastali w atmosferze umiłowania podwójnej ziemi ojczystej, polskiej i litewskiej, w kulcie muzyki, i to na inspirującym podłożu muzycznych zainteresowań obojga rodziców – Polki, Marii z domu Modlińskiej i Litwina, Vincasa Bacevičiusa. Bacewiczówna utrwaliła wizerunek skrzypaczki i kompozytora-neoklasyka, a w twórczości późnej – kolorysty (pre-sonorysty). Trzy groteski (z 1935) wpisują się w nurt komiczno-zabawowego witalizmu, charakteryzując nerwem parodystyczno-sowizdrzalskim.

W przeciwieństwie do siostry, Bacevičius – kompozytor i pianista – jeszcze nie posiada wyrazistego miejsca w kulturze. Lata spędzone ze świadomego wyboru na Litwie – w Kownie (od roku 1926) – były dla niego czasem rozwoju osobowości artystycznej. W roku 1939 artysta przebywał na koncertach w Ameryce Południowej, gdzie dotarła do niego wiadomość o wybuchu drugiej wojny światowej. Wybiera los emigranta, udając się do Stanów Zjednoczonych, gdzie mieszkał, w Nowym Jorku i Bridgeport (w stanie Connecticut), do śmierci w roku 1970. Życie na uchodźstwie oznaczało dla niego trudną walkę o przetrwanie – w wymiarach ludzkim (przez długie lata obywatelowi z Litwy groziła deportacja) i twórczym. Kompozytor miał skrystalizowany światopogląd, wsparty na duchowo-moralnym fundamencie, który realizował w twórczości. A ta wyewoluowała w kierunku muzyki kosmicznej, reprezentowanej między innymi przez jego opus ostatnie – Trois pensées musicales na fortepian op. 75 (1966). W kosmologiczny krąg wpisały się jako źródła inspiracji eksperymenty parapsychologiczne i okultystyczne oraz joga, które doprowadziły do graficznego „rekordowania” (‘nagrywania’) pierwotnych konceptów artystycznych w postaci zwizualizowanego „filmu partytury”. Poème mystique op. 6 (1926) oraz Méditaton op. 29 (1936/37), skomponowane w kowieńskich – modernistyczno-awangardowych latach – kosmiczne idee antycypują. Z kolei III Suita fortepianowa op. 60 (1956) wieńczy fazę klasycystyczną, polegającą na twórczym kompromisie i uprawianiu stylu „komunikatywnego” z odbiorcą. Natomiast Sixième mot op. 72 (1963) należy do zbioru siedmiu utworów mających charakter autorskiej wypowiedzi: stawianego w dźwiękach – „słowa”.

Muzyka Bacevičiusa jest – zgodnie z jego założeniami – atonalna (lub „semi-atonalna”), atematyczna i absolutna. Tok muzyki strukturowany zostaje w oparciu o różnorodne segmenty dźwiękowe i modele pianistycznych faktur w plastycznie ukształtowanej dramaturgii napięć i odprężeń. Każde brzmienie to emocja, a nie efekty – powtarzał kompozytor. I podkreślał, że muzyka bez filozofii, bez wejścia głęboko, drogą medytacji, we własne uniwersum, tożsame z wszechświatem ogólnym, nie ma racji bytu. I ma symbolizować światło mądrości.  

Małgorzata Janicka-Słysz

Yusuke Ishii – fortepian

Japoński pianista, kompozytor i muzykolog. Urodzony w Tokio artysta rozpoczął edukację muzyczną w Kunitachi College of Music, gdzie studiował kompozycję. Przeprowadził się do Francji, aby kontynuować naukę w Conservatoire national supérieur de musique de Paris (CNSM). We Francji studiował teorię muzyki i akompaniament, uzyskując drugi dyplom ukończenia studiów wyższych (DFS) w 2010 roku. Równolegle kształcił się w zakresie gry na fortepianie w Konserwatorium w Boulogne-Billancourt. Różnorodna kariera muzyczna japońskiego artysty stanowi przykład modelu artystyczno-naukowego: Yusuke Ishii jest pianistą, którego wirtuozeria i wizja znajdują się na równi z intelektualną głębią i ciekawością kulturową. Dzięki jego działaniom cały czas poznajemy mniej popularne i zaniedbywane karty historii muzyki współczesnej.

Organizatorami festiwalu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury.
Mecenasem festiwalu jest ORLEN.
Partnerem strategicznym festiwalu jest Totalizator Sportowy.
Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy objął festiwal patronatem honorowym.