Do niematerialnego dziedzictwa zaliczane są m.in. tradycje i przekazy ustne, sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne. Zjawiska są odtwarzane i przekazywane z pokolenia na pokolenie, zapewniając danej wspólnocie poczucie tożsamości i ciągłości oraz przyczyniając się do poszanowania różnorodności kulturowej i ludzkiej kreatywności. Zabiegi o docenienie poloneza przez UNESCO trwały kilka lat. Rozpoczęło je wpisanie poloneza na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, prowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2015 r. Obecnie na tej liście znajduje się 85 elementów. Polonez wraz z innymi polskimi tańcami narodowymi został wpisany do krajowego inwentarza w roku 2015, a jako odrębny element w roku 2019.

Większość z nas zetknęła się z polonezem w czasie zabawy na zakończenie szkoły podstawowej lub balu studniówkowego. Tańczymy go często podczas Sylwestra, balu debiutantek oraz innych szczególnych wydarzeń. To trójmiarowy taniec z dostojnym rytmem i wyraźnym akcentem na „raz”. W tej formie taniec ukształtował się na początku XVIII wieku i tak jest nam znany do dzisiaj.

Po raz pierwszy nazwa polonez pojawia się w piśmiennictwie w 1730 roku. Pochodzi ona od francuskiego słowa „polonaise”, czyli „taniec polski”. Określenie to po francusku oraz w innych językach (chorea polonica, paletto polacho czy Polnischer Tanz) znajdziemy przy bardzo wielu zapisach nutowych na całym świecie, poczynając od XVI wieku. Część z nich to tańce chodzone, choć w rytmach dwu- lub cztero-, nie zaś trójmiarowym, i są z całą pewnością związane są z „tańcem polskim”. Chodzony, chmielowy, poduszkowy, taniec gęsi, świeczkowy czy wreszcie taniec polski to wcześniejsze nazwy tańców o charakterze polonezowym, ale właśnie w rytmach parzystych, które od XVI w. towarzyszyły ludowym obrzędom weselnym. Z czasem w udoskonalonej formie taniec  pojawił się w dworach magnackich.

Wielki wpływ na rozwój tańca polskiego miały szkoły rycerskie, wojskowe i szlacheckie, gdzie poloneza wprowadzono na stałe do procesu kształcenia młodzieży. W prywatnych szkołach, tzw. pensjach, poloneza uczyły się także dziewczęta.

Najnowsze badania nad historią poloneza przeprowadził i opisał p. Tomasz Nowak. Wyniki jego pracy znajdziemy w książce pt. Polski, polonez, chodzony.  

Cieszymy się z awansu poloneza tym bardziej, że podczas 2. edycji konkursu Piątka z narodowych, organizowanego przez Narodowe Centrum Kultury, uczniowie oraz nauczyciele zmierzą się z tym najstarszym polskim tańcem. Przypomnijmy, że celem konkursu jest upowszechnianie wiedzy na temat polskich tańców narodowych i przybliżanie unikalnych zjawisk kulturowych różnych środowisk i regionów.

W I edycji konkursu uczestniczyło 158 szkół z całej Polski. W trwającej obecnie drugiej odsłonie przedsięwzięcia bierze udział 90 placówek z całej Polski. Przesłuchania konkursowe na żywo najlepszych szkolnych zespołów tanecznych, zakwalifikowanych do drugiego etapu odbędą się 30 maja 2024 r.

Konkurs Narodowego Centrum Kultury „Piątka z narodowych” jest finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Więcej na https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/5-z-narodowych