- Narodowe Centrum Kultury od dawna włącza się w propagowanie wielkiego wysiłku państwa polskiego w odzyskiwaniu zagrabionych dzieł sztuki. W 2015 r. pokazywaliśmy w Kordegardzie. Galerii Narodowego Centrum Kultury „Schody Gigantów na dziedzińcu Pałacu Dożów” Francesco Guardiego, w 2016 r. „Studium kobiety” (nazwa historyczna: „Murzynka”) Anny Bilińskiej i trzy płótna Aleksandra Gierymskiego: „Żydówkę z pomarańczami”, „Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju”, „Chłopca w słońcu”, natomiast w 2019 r. popiersie „Diany” Jean-Antoine’a Houdona. Ciesząc się na nowo pięknem odzyskanych dzieł chcemy również zwrócić uwagę na problem polskich dzieł utraconych i odzyskiwanych oraz na stojące za tym, często wieloletnie, wysiłki pracowników ministerstwa kultury  – podkreśla prof. Rafał Wiśniewski, Dyrektor NCK.

Gotycka marmurowa katedra mediolańska to jedna z najpiękniejszych i największych budowli sakralnych na świecie. Marcin Zaleski utrwalił na swoim płótnie fragment jej wnętrza z pierwszej połowy XIX w.  Na prezentowanym w Kordegradzie obrazie przedstawił skrzyżowanie jej nawy głównej z ramieniem transeptu zamknięte rozświetloną kaplicą. Prezbiterium pozostaje niedostępne dla wzroku. Można zobaczyć jedynie pozostającą w cieniu postać ukrzyżowanego Chrystusa. Głównym tematem jest światło, które przenika z rozświetlonych słońcem witraży. Dzieło powstało w Warszawie, w 1834 roku, po powrocie autora ze stypendium artystycznego w Paryżu i Rzymie. Po raz pierwszy artysta zaprezentował go publiczności cztery lata później na Wystawie Dzieł Sztuk Pięknych w stołecznym ratuszu.

Obok Wnętrza katedry w Mediolanie w Kordegardzie. Galerii Narodowego Centrum Kultury prezentujemy również Autorportret artysty oraz piękne XIX-wieczne obiekty zlokalizowane w okolicy: wnętrze kościoła Wizytek, znajdującego się przy Krakowskim Przedmieściu w bliskim sąsiedztwie galerii, katedry św. Jana oraz Wnętrze Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. 

Bogaty dorobek Marcina Zaleskiego, znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, został częściowo zniszczony, rozproszony i rozgrabiony podczas II wojny światowej. Olej Wnętrze katedry w Mediolanie, jak wiele innych, zaginął najprawdopodobniej w 1944 r., po upadku powstania warszawskiego. Resort kultury nadal poszukuje ponad 100 dzieł tego artysty, zarejestrowanych w bazie strat wojennych. Wśród nich najbardziej znanymi są: Zamek Królewski w Warszawie z ok. 1836 r., czy Zaćmienie słońca w roku 1851. Zachowane obrazy Zaleskiego, obok prac Canaletta, wykorzystywano później do zrekonstruowania warszawskich obiektów architektury historycznej, które ucierpiały podczas II wojny światowej.

W Internecie udostępniony jest katalog strat wojennych, obejmujący dzieła sztuki udokumentowane zdjęciami. To część bazy strat wojennych, która liczy obecnie około 63 tys. rekordów.

- Rozmiar polskich strat wojennych jest ogromny i trudny do precyzyjnego wyliczenia. Choć od zakończenia II wojny światowej minęło prawie 80 lat, państwo polskie nie ustaje w poszukiwaniu utraconych dóbr kultury. Dzięki pracy działającego w resorcie kultury Wydziału ds. Restytucji Dóbr Kultury w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w ostatnich latach do macierzystych zbiorów powróciło ponad 500 cennych dzieł sztuki. „Wnętrze katedry w Mediolanie” Marcina Zaleskiego jest jednym z nich. W toku jest kilkadziesiąt spraw restytucyjnych w kraju i na świecie. Mimo upływu czasu nowoczesne technologie informatyczne, w szczególności digitalizacja zbiorów muzealnych i udostępnianie katalogów aukcyjnych w Internecie nie tylko ułatwiają poszukiwania, ale też zwiększają szanse na skuteczne działania  – mówi Ewa Witkowska z Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu, kuratorka wystawy. 

W ostatnich latach dzięki wysiłkom restytucyjnym MKDNiS oraz wielu ludzi dobrej woli do macierzystych zbiorów powróciły m.in. obrazy: Przy fortepianie Jacka Malczewskiego (Muzeum Narodowe w Warszawie), Chata w śniegu Michała Gorstkina-Wywiórskiego (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Gryka Stanisława Masłowskiego (Muzeum Narodowe w Warszawie), Zima w małym miasteczku Maksymiliana Gierymskiego (Muzeum Narodowe w Krakowie). Odzyskaliśmy również inne cenne obiekty, wśród nich kolekcję zabytków etnograficznych (obecnie w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi), czy lekyt –  naczynie antyczne z IV w. p.n.e. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Odzyskane zostało także jedno z najcenniejszych dzieł, jakie kiedykolwiek znajdowało się w przedwojennych kolekcjach wrocławskich – obraz Apollo i Dafne Abrahama Bloemaerta z 1592 r. Systematycznie wzrasta też liczba prowadzonych przez MKDNiS spraw restytucyjnych – z 20 w 2011 r. do 90 w 2021 r.