Unikalną rolkę fotografii Marii Chrząszczowej z Auschwitz-Birkenau z 1945 r., prezentowaną po raz pierwszy w całości, współczesne zdjęcia Mikołaja Grynberga z tego samego miejsca oraz oryginalną makietę projektu z 1958 r., upamiętniającego ofiary nazistowskiego ludobójstwa, autorstwa zespołu Oskara Hansena, można oglądać w Kordegardzie od 23 stycznia. Ekspozycja pt. „Pamięć”, z okazji 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, będzie dostępna w galerii Narodowego Centrum Kultury przy Krakowskim Przedmieściu do 23 lutego br.

„Przekazywanie kolejnym pokoleniom pamięci o tragicznej przeszłości, zwłaszcza w kontekście 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz-Birkenau – jednego
z najczęściej odwiedzanych przez ludzi z całego świata miejsc pamięci w Polsce – jest naszym obowiązkiem. Wystawa nie tylko upamiętnia eksterminację dokonaną przez niemieckich nazistów, ale też pobudza do refleksji. W przestrzeni Kordegardy pokazujemy dokonania trojga artystów, dla których obóz zagłady jest punktem odniesienia w myśleniu o historii i pamięci. Prezentowane prace inspirują do zastanowienia się i dyskusji nad współczesnymi formami refleksji o Auschwitz jako o miejscu zagłady oraz traumatycznym i przerażającym doświadczeniu ludzkości” – podkreśla dyrektor Narodowego Centrum Kultury profesor Rafał Wiśniewski.

Trzydzieści trzy czarno-białe zdjęcia Marii Chrząszczowej z grudnia 1945 r. pozwalają na przeniesienie się w czasie i wędrówkę z autorką przez opustoszały obóz. Śledząc jej drogę, mamy unikalną sposobność obejrzenia tego przerażającego miejsca kilka miesięcy po wyzwoleniu. Niewielkich rozmiarów fotografie (ok. 20 cm x 18 cm) zmuszają do skupienia uwagi i koncentracji. Są nie tylko dokumentalnym zapisem śladów niedawnej obecności oprawców i ich ofiar, ale niosą też ze sobą ogromny ładunek emocji. W 1946 r. artystka zaprezentowała zaledwie kilka pojedynczych kadrów z Auschwitz. Wystawa „Pamięć” w Kordegardzie to premierowa ekspozycja wszystkich fotografii, także tych nieostrych, z powstałej wówczas rolki filmu.

Wystawa prezentuje również jedną z najlepszych prac międzynarodowego konkursu na pomnik ofiar faszyzmu w Auschwitz-Birkenau z 1958 r. – „Drogę” zespołu znakomitego architekta Oskara Hansena. Tytułowa droga – przecinający ukośnie obóz 65-metrowy pas asfaltu prowadzący od torów do krematoriów – miała być w zamierzeniu twórców symbolicznym protestem wobec zbrodni. „Droga” nigdy nie została zrealizowana. W Kordegardzie można zobaczyć oryginalną makietę projektu i niektóre z zachowanych plansz konkursowych.  

Droga Chrząszczowej i droga Hansena to kompozycje czasoprzestrzenne, odwołujące się do konkretnego momentu. Mówią o obozie jako cmentarzu, miejscu pochówku, ale stanowią również formę pamięci, która „czci minione doświadczenia, a różnorodność ich treści świadczy
o solidarności ludzi w proteście przeciw zabieraniu życia” (O. Hansen).

Kontrapunktem do prezentowanych prac są współczesne portrety osób zwiedzających obóz, autorstwa Mikołaja Grynberga (będące częścią projektu „Auschwitz – co ja tu robię?”). Fotografie prezentują różne motywy odwiedzających Auschwitz-Birkenau – od traumatycznych doświadczeń rodzinnych po ciekawość. W artystycznej formie nieostrych zdjęć autor skłania do zadumy na temat naszej odpowiedzialności wobec pamięci o ofiarach i miejsca zagłady. Nieostrość sportretowanych osób na terenie obozu w Auschwitz jest aktem zanonimizowania ludzi współczesnych, porównania ich do ofiar, a jednocześnie podkreśleniem różnicy, odzwierciedlonej w swobodnych pozach i spokoju, który emanuje z miękkich zarysów postaci. Napięcie pomiędzy portretem a świadomością miejsca inspiruje do refleksji na temat indywidualnej postawy wobec zbrodni, która tam się dokonała i stawia pytanie o możliwość przekazania doświadczenia.

Wernisaż i oprowadzanie kuratorskie

Wernisaż wystawy „Pamięć” odbędzie się w czwartek, 23 stycznia o godz. 18.00, natomiast
w 75. rocznicę wyzwolenia Auschwitz-Birkenau, tj. w poniedziałek, 27 stycznia, od 16.00 do 19.00 Narodowe Centrum Kultury zaprasza na oprowadzanie kuratorskie.

Na ostatnie oprowadzanie kuratorskie zapraszmy 23 lutego w godzinach 15.00-18.00.

Wydarzenie na Facebooku →

„Pamięć”

Kurator: Agnieszka Bebłowska-Bednarkiewicz
Organizatorzy: Narodowe Centrum Kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Maria Chrząszczowa – ur. 18 czerwca 1913 r., zm. 29 stycznia 1979 r. w Warszawie. Znana jest przede wszystkim z fotografii architektury, głównie stolicy. Do jej najważniejszych osiągnięć zalicza się dokumentację zburzonej Warszawy, wykonanej w 1945 r. W latach 1953-1974 prowadziła pracownię fotografii w katedrze Architektury Polskiej na Politechnice Warszawskiej. Swoje prace wystawiała sporadycznie, głównie na Ogólnopolskich Wystawach Fotografiki. Publikowała w takich pismach jak „Stolica”, „Architektura” i „Kobieta”.

Oskar Hansen – ur. 12 kwietnia 1922 r. w Helsinkach, zmarł 11 maja 2005 r. w Warszawie. Wybitny architekt, projektant i teoretyk, pedagog, artysta. Do zespołu pracującego nad projektem „Droga” należeli: Zofia Hansen, Julian Pałka, Jerzy Jarnuszkiewicz, Edmund Kupiecki,  Tadeusz Plasota i Lechosław Rosiński.

Mikołaj Grynberg – ur. w 1966 r. współczesny fotografik i pisarz. Autor albumu Auschwitz – co ja tu robię? (2010), który był prezentowany również w formie wystawy oraz albumu Ocaleni z XX wieku (2012). Wydał zbiór rozmów Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne (2014) oraz tom opowiadań Rejwach (2016). Od lat zajmuje się problematyką Zagłady i historią polskich Żydów w XX wieku.