Dawniej wyraz ten miał postać ŻOŁDNIRZ albo ŻOŁDNIERZ, a jego strukturalne znaczenie to ‘ten, kto bierze żołd’. Postać ŻOŁNIERZ powstała w wyniku uproszczenia wymowy. Mianem ŻOŁNIERZ / ŻOŁDNIERZ / ŻOŁDNIRZ określano najpierw tylko żołnierza najemnego, później znaczenie się zmodyfikowało: ŻOŁNIERZ stał się synonimem wasala, potem ‘dowódcą oddziału złożonego z tysiąca ludzi’, w końcu – ogólnie – ‘wojskowym, członkiem sił zbrojnych’. Zarówno słowo ŻOŁNIERZ, jak i słowo ŻOŁD zapożyczyliśmy ze średniowiecznej niemczyzny: dawne niem. soldie (obecnie Sold) ‘żołd’ i soldenier (później Söldner, obecnie Soldat) ‘żołnierz’.