Uroczysty finał konkursu Zwrotnice Czasu odbył się 20 stycznia w warszawskim Traffic Clubie.

Jury konkursu "Zwrotnice Czasu" spośród autorów 35 kontynuacji wyłoniło sześciu zwycięzców. Oto ich nazwiska: Rafał k. Markowski, Michał Łazowski, Anna Włodarska, Krystian Strauss, Karol Michał Pieprz i Zbigniew Smoter. Zwycięzcom - gratulujemy.

Wyniki konkursu zostaną ogłoszone również w pierwszym, przyszłorocznym numerze "Czasu Fantastyki".

Historyczne gdybanie jest bardzo źle widziane w świecie historyków, nawet wielkiemu Arnoldowi Toynbee dostało się za próbę spojrzenia na świat, w którym Aleksander Wielki nie umarł tak młodo. Również prawodawcy literaccy na ogół odmawiają historiom alternatywnym miana science fiction. Dlaczego więc te opowieści dziejące się w naszym, ale zmienionym świecie tak pociągają autorów i czytelników?

Poznałem kiedyś, prawie dwadzieścia lat temu, czarownika o międzynarodowej sławie. Powiedział wtedy kilka rzeczy, które sobie często przypominam, myśląc o mechanizmach świata i losach ludzi. Jeżeli on wszystko zmyślał, to zmyślał wspaniale, Spinoza to przy nim szczeniak. Otóż ten czarownik twierdził, że leczy ludzi, cofając się w czasie do momentu, kiedy powstawało ich schorzenie i wyprowadza ich na nową drogę. W zmienionej (ich prywatnej) rzeczywistości nie spadają z roweru, łamiąc kręgosłup, nie idą tą ulicą, na której spada im na głowę doniczka.

Wspaniale. To właśnie robią pisarze i kanapowi stratedzy, wracając do momentu, w którym historia mogłaby potoczyć się dwoma czy trzema łożyskami. A my jesteśmy potężnymi czarownikami i możemy tu śluzę zamknąć, a tam otworzyć. Można to przedstawić graficznie, jako rozgałęziającą się sieć kanałów nawadniających, albo jako tak zwane „drzewko możliwości”.

„Kanapowcy” zwykle szukają miejsca, od którego nasze i ich losy mogły się potoczyć lepiej, pisarze (ze względu na efekt dramatyczny) często zastanawiają się, co mogło pójść gorzej. Stąd mamy całą półkę powieści z cyklu „gdyby Hitler zwyciężył”, a nic (lub prawie nic) o tym, jak młoda mamusia Hitlera została potrącona przez konia i poroniła, biedactwo.

Dla pisarza pociągająca jest też zapewne możliwość budowania dalszych losów autentycznych bohaterów, o znanych charakterach i pierwszej, tragicznej części życia. Jak by się zachowali w zmienionej sytuacji, kto by wybrał raczej śmierć niż zdradę, kto by stchórzył, kto zostałby tajnym współpracownikiem, a kto, pociągnięty polskim mitem Wallenroda i skuteczną choć ryzykowną grą Piłsudskiego, wdałby się w konszachty z wrogiem?

Pisanie i studiowanie alternatywnych historii ma też nieocenioną rolę wychowawczą. Patrząc, jak decyzje poszczególnych ludzi lub ciał zbiorowych, rządów czy parlamentów, zwykle podejmowane niewielką większością głosów zmieniały świat, uczymy się widzieć, jak brzemienne są w skutki nasze dziś podejmowane decyzje. Polska stała się krajem niezwykle wojowniczym, jak nigdy w swojej historii. Kto by uwierzył jeszcze pół wieku temu, że Polska będzie wojować w Iraku czy w Afganistanie, zwanym „cmentarzem imperiów”. Czyżby w ten sposób nasi władcy chcieli wpisać Polskę na listę imperiów? Ta nowa, agresywna, choć słaba Polska nieustannie drażni osłabioną, ale wciąż potężną Rosję, bierze udział w obalaniu rządku na Ukrainie i nieudolnie usiłuje obalić legalny rząd Białorusi.

Snucie alternatywnych historii sprawia, że zanurzamy się w wielu czasach, pozwala autorom i czytelnikom spojrzeć w oczy naszym dziadom, pradziadom, a także przodkom naszych wrogów i przyjaciół. Do pewnego momentu, gdzieś do początku XX wieku, dobrym przewodnikiem po zachowaniach ludzi przeszłości okazuje się kino. Dzięki niemu spostrzegamy, jak bardzo byli chwilami naiwni, ale też uczciwsi, bardzo ceremonialni, jak przestrzegali zasad, hierarchii, jak dotrzymywali umów i piękniej niż my traktowali swój kraj i kobiety.

Podobna refleksja o dalekosiężnych skutkach dzisiejszych decyzji powinna towarzyszyć nam w życiu osobistym. Mój czarownik twierdził, że grzech to inna nazwa błędnej decyzji. Każdego dnia możemy wybrać jedną z możliwych dróg, decydującą o naszym dalszym życiu, także (dla chrześcijanina – przede wszystkim) pozagrobowym. Chińczycy przed podjęciem ważnej decyzji zadają pytanie wyroczni. W naszej opartej na osobistej odpowiedzialności cywilizacji, należałoby wykreślić alternatywne drogi po wyborze na rozstajach. I tak każdy z nas mógłby (a może powinien) stworzyć swoją alternatywną historię, żeby zobaczyć czy aby na pewno idzie tam, dokąd chce dojść.

Lech Jęczmyk

Regulamin konkursu literackiego
ZWROTNICE CZASU
Historie alternatywne

I. Postanowienia ogólne

1. Organizatorem konkursu literackiego „Zwrotnice Czasu. Historie alternatywne” jest Narodowe Centrum Kultury z siedzibą w Warszawie przy ul. Senatorskiej 12, www.nck.pl, adres mailowy: konkurs@nck.pl.
2. Konkurs związany jest z obchodami 70 rocznicy wybuchu II wojny światowej.

II. Zasady konkursu

1. Konkurs polega na literackim rozwinięciu jednego z trzech tekstów będących zalążkami historii alternatywnych, których autorami są: Lech Jęczmyk, Maciej Parowski, Marcin Wolski. Każdy z wymienionych autorów jest „opiekunem” swojego wątku.
2. Konkurs trwa od 1 maja 2009 r. do 31 października 2009 i podzielony jest na trzytygodniowe tury.
3. Każda tura wygląda w następujący sposób: w trakcie pierwszych dwóch tygodni teksty są przesyłane, w trakcie trzeciego tygodnia są selekcjonowane.
4. Na koniec trzeciego tygodnia wybrane teksty są zamieszczane w Internecie na stronie konkursu tj. www.zwrotniceczasu.nck.pl.
5. Daty kolejnych tur: 1 - 21 maja, 22 maja - 11 czerwca, 12 czerwca - 2 lipca, 3 - 23 lipca, 24 lipca - 13 sierpnia, 14 sierpnia - 3 września, 4 - 24 września, 25 września - 15 października.
6. Istnieje możliwość wyboru i kontynuacji więcej niż jednej historii.
7. Wszystkie wątki zostaną zamknięte z dniem 15 października 2009 r.
8. Uroczyste rozstrzygnięcie konkursu odbędzie się 10 listopada w Warszawie. Wówczas zostanie ogłoszony zwycięski wątek oraz zostaną wręczone nagrody jego współautorom.
9. „Opiekunowie” wątków zastrzegają sobie prawo ingerencji w teksty i dopisania zakończenia lub zakończeń historii.
10. Konkurs ma charakter otwarty, tzn. można do niego dołączyć w każdym momencie i odbywa się w Internecie.
11. Stroną internetową konkursu jest www.zwrotniceczasu.nck.pl

III. Warunki uczestnictwa w konkursie

1. Praca przesłana na konkurs musi stanowić oryginalną, autorską twórczość, wcześniej niepublikowaną i nienagradzaną w innych konkursach.
2. Maksymalna objętość pracy, wysyłanej w danej turze jako uzupełnienie konkretnego wątku, nie może przekraczać 5 tys. znaków.
3. Prace można nadsyłać tylko na jeden wybrany wątek. Autorzy nadsyłający prace na więcej niż jeden wybrany wątek będą dyskwalifikowani.
4. Prace podpisane imieniem i nazwiskiem należy przesyłać na adres mailowy konkurs@nck.pl z podaniem autora, koordynującego określony wątek historii.
5. W konkursie nie mogą brać udziału pracownicy Narodowego Centrum Kultury, ani członkowie rodzin osób zasiadających w jury.

IV. Jury i nagrody

1. Jury konkursu stanowią:
   * Krzysztof Dudek – Dyrektor Narodowego Centrum Kultury
   * Lech Jęczmyk
   * Maciej Parowski
   * Marcin Wolski
   * Mirosław Kowalski (wydawnictwo SuperNowa)
2. Żaden z pisarzy w trakcie obrad jury nie może oddać głosu na swój własny wątek.
3. Wyniki konkursu zostaną ogłoszone na stronie internetowej konkursu i w listopadowym numerze „Czasu Fantastyki”
4. W konkursie wyłoniony zostanie zwycięski wątek, wszyscy jego autorzy zostaną nagrodzeni.
5. Jury ma możliwość przyznania wyróżnień.
6. W konkursie przewidziane są nagrody rzeczowe o łącznej wartości 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych).
7. Jury zastrzega sobie prawo do innego podziału nagród bądź do ich nieprzyznania.
8. Decyzja jury o wyborze laureatów konkursu oraz przyznania im nagród jest ostateczna.
9. W przypadku powstania pracy o wysokiej wartości literackiej możliwe jest wydanie danego wątku w formie książki.
10. Szczegółowe warunki formalne obowiązujące uczestników konkursu i jego organizatorów dostępne są na stronie konkursu przez cały czas jego trwania.

V. Inne

1. Nadesłanie pracy konkursowej jest równoznaczne z:
   - wyrażeniem zgody na udział w konkursie;
   - nieodpłatnym przekazaniem organizatorowi praw autorskich i majątkowych do nadesłanej pracy;
   - akceptacją wszystkich zapisów niniejszego regulaminu;
   - wyrażeniem zgody na przetwarzanie i udostępnianie danych osobowych uczestnika przez organizatora na potrzeby konkursu;
   - oświadczeniem, że nadesłana praca została napisana wyłącznie przez autora wymienionego w zgłoszeniu i w żadnej części nie narusza praw autorskich osób trzecich;
2. W sytuacjach wyjątkowych organizator zastrzega sobie prawo zmiany niniejszego regulaminu.
3. Organizator zastrzega sobie prawo do redakcji i dokonania skrótów publikowanych prac, a także do publikacji ich fragmentów.
4. Organizator zastrzega sobie prawo do rozwiązania konkursu gdy ilość nadsyłanych prac będzie mniejsza niż dwa dla jednego wątku lub kiedy nadesłane prace nie będą spełnić określonych w regulaminie warunków.