Przestrzeń jest wokół nas. Czasami mamy wpływ na jej kształtowanie. Większy gdy dotyczy to kształtowania własnego otoczenia domu, ogródka, ale czy mniejszy gdy dotyczy to przestrzeni publicznej ulicy, placów, skwerów w mieście i na wsi? Przestrzeń wokół nas, jaka jest ? Jaką chcielibyśmy ją oglądać? Czy są jakieś zasady dotyczące jej kształtowania np. zasady kompozycji uniwersalne, czy związane z konkretnym miejscem ? ( Każde miejsce opowiada swoja historię - Karta Drahimska 2001 r.)

Tematyka Warsztatu:

Warsztat, który odbył się w dniach 4-5 września dotyczył spojrzenia na przestrzeń konkretnego miejsca, fragmentu miasta Złocieńca-małego miasta w województwie Zachodniopomorskim. Położone w otoczeniu rzek: Drawy i Wąsawy z bogatą przeszłością tradycji włókienniczej, z przestrzenią niosącą ślady dawnych mieszkańców żyjących tu do 1945 roku i nowe współcześnie tworzone budynki i przestrzenie obecnych mieszkańców. Czy przestrzeń miasta, jego place i ulice są miejscami gdzie jest obecna harmonijna ? Czy współgrają w niej obiekty stare i nowe? Czy skala i proporcje zabudowy i kształt przestrzeni publicznych są odczytywane, jako elementy ładu przestrzennego? Na te podstawowe pytania mieli znaleźć odpowiedź uczestnicy warsztatów.
Warsztaty składały się z kilku etapów:
- spaceru studialnego
- omówienia indywidualnych wrażeń i zapisów, notatek z oglądanych przestrzeni miasta oraz przedstawienie przez prowadzącego różnych form zapisu przestrzeni stosowanych w procesie planowania przestrzennego
- budowy makiety fragmentu miasta, jako uniwersalnego języka porozumienia mieszkańcy-odbiorcy a planiści przestrzenni
- prezentacji na temat różnych przykładów realizacji zmian w przestrzeni publicznej
- próby zbudowania na makiecie elementów uzupełniających i poprawiających przestrzeń
- dyskusji

Spacer studialny

Początek warsztatów był spacer studialny fragmentem miasta. Zabudowa między rzekami . zatrzymywanie się w wybranych miejscach, postrzeganie, waloryzacja jej elementów ( zabudowa, trwałe i tymczasowe małe obiekty handlowe, zieleń, widoki w dalszej perspektywie, funkcjonalność przestrzeni dla pieszych, samochodów, handlu, miejsc nieformalnych spotkań. Podczas spaceru uczestnicy prowadzili indywidualną ocenę zjawisk przestrzennych. W końcowej fazie podsumowując, dochodzili do wniosku, że wcześniej w codziennym przemierzaniu fragmentów miasta nie zwracali już uwagi czy widok lub przestrzeń jest atrakcyjny, czy przestrzeń jeszcze im się podoba.

Wrażenia, zapis, notatki

Formy zapisu wrażeń z spaceru po mieście u każdego z uczestników były odmienne. Dominował tekst, czasami zdarzały się szkice i rysunki, częściej znaki graficzne, kojarzone z skrótowym zapisem indywidualnego odbioru przestrzeni. Notatki uczestników spaceru robione sposób emocjonalny, intuicyjnie wartościujący, były też  ćwiczeniem z spostrzegawczości i odczytywania znaczeń przestrzeni. Takie zapisy indywidualne zostały skonfrontowane z planami, mapami używanymi przez tzw. grono profesjonalistów: geodetów, urbanistów, planistów, architektów itp. Efekt porównania i możliwości odczytania wielowątkowych znaczeń zaobserwowanych w realnej przestrzeni wywołał spostrzeżenie, które można zawrzeć w stwierdzeniu „trudno to zrozumieć” lub „to do mnie nie przemawia”.  

Makieta fragmentu miasta

Kolejna część warsztatu obejmowała wykonanie makiety fragmentu miasta, który oglądali uczestnicy. Budynki wykonane w odpowiedniej skali i formie odzwierciedlały przestrzenie rzeczywiste ułożone na podkładzie mapowym stały się w ocenie uczestników bardziej zrozumiałym zapisem przestrzeni niż profesjonalne dokumenty planistyczne. Makieta, będąca inwentaryzacją terenu stała się później podstawą do naniesienia pożądanych zmian.

Planowanie zmian w przestrzeni

Po przedstawieniu kilku wybranych przez prowadzącego realizacji w przestrzeniach publicznych omówieniu zasad i elementów kompozycji urbanistycznej, istotnych dla pięknego kształtowania przestrzeni publicznych i widoków miejskich, uczestnicy podjęli próbę wprowadzenia zmian w oglądanej podczas spaceru części przestrzeni miasta. Dodając do makiety nowe elementy w skali, szukali najbardziej harmonijnych rozwiązań. Przedmiotem dyskusji były nie tylko sprawy dotyczące formy ale również związane z funkcjonalnością nowych rozwiązań i ich wpływem na zachowania społeczności miejskiej. Makieta była uniwersalnym językiem porozumienia. Na niej w mniejszej skali można było „przećwiczyć” skutki błędnych decyzji, ale również tych odpowiednich dla danego miejsca rozwiązań. Uczestnicy podsumowali, że w taki sposób powinno się rozmawiać z mieszkańcami o wszelkich planowanych zmianach w przestrzeni ich miejscowości. 

Dyskusja - podsumowanie

Czy mamy wpływ na kształtowane przestrzeni? Jeżeli tak to w jakim zakresie?
Czy porządkowanie i harmonizowanie zastanej przestrzeni to rola społeczności, biznesu, czy administracji? Czy skala miasta to skala ludzka, kameralna, czy  monumentalna?
Jak realizować funkcje przestrzeni publicznej w mieście ? Podczas trwania warsztatu stawiano wiele pytań większość uczestników stwierdziła, że w tym krótkim czasie nowa dla nich porcja wiedzy o elementach wpływających na odbiór przestrzeni pozwala im na zupełnie inne postrzeganie miejsc w mieście. Miejsca , przestrzenie, które były dotychczas codziennością niewiele znaczącą nabrały walorów i mogą wpływać pozytywnie, negatywnie ale też obojętnie na odbiorców, przechodniów, mieszkańców. Zobojętnienie na otaczającą przestrzeń to cecha większości mieszkańców obszarów zurbanizowanych. Jednym z ważnych podsumowań warsztatów był głos, aby wiedza o elementach kompozycji przestrzennej, estetyce, harmonii i funkcjonalności przestrzeni wokół nas powinna być częściej dostępna dla zwykłych mieszkańców. 

Autor opisu: Radosław Barek

Autorzy zdjęć: Ryszarda Jankowska- Reczko, Albert Moroz