Lista laureatów:

 W kategorii I - twórcy z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego:

1. Piotr Gaca
Muzyk ludowy - skrzypek.
Rdzów, gm. Potworów, pow. przysuski, Radomskie, woj. mazowieckie.

2. Stanisława Kowalewska
Tkaczka, wykonawczyni pereborów i strojów ludowych.
Nowy Holeszów, gm. Hanna, pow. włodawski, Podlasie, woj. lubelskie.

3. Małgorzata Pepłowska
Tkaczka dywanów dwuosnowowych
wycinankarka, wykonawczyni rekwizytów obrzędowych z opłatka i bibułkowych kwiatów.
Ruchna, gm. Liw, pow. węgrowski, Podlasie, woj. mazowieckie.

4. Eugenia Wieczorek
Koronkarka, artystka i popularyzatorka koronek czółenkowych, frywolitek.
Jarocin, Kaliskie, woj. wielkopolskie.

W kategorii II - literatura ludowa:

5. Genowefa Iwanek
Pisarka ludowa.
Bory, gm. Łodygowice, Żywieckie, woj. śląskie.

W kategorii III - kapele ludowe:

6. Kapela Rodzinna „Kurasie”
Lubzina, gm. Ropczyce, woj. podkarpackie.

W kategorii IV - zespoły folklorystyczne:

7. Zespół Regionalny „Brenna” im. Józefa Macha w Brennej
Brenna, pow. cieszyński, Beskid Śląski, woj. śląskie.

8. Zespół Śpiewaczy „Mlądz”
Otwock, Kołbielskie, woj. mazowieckie.

W kategorii V - naukowcy, działacze, popularyzatorzy:

9. Dr Urszula Janicka-Krzywda
Etnograf, badaczka kultury ludowej Karpat, folklorystka, pedagog i konsultant zespołów folk-lorystycznych, kustosz dyplomowany Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Kra-kowie.
Kraków

10. Jadwiga Kurant
Folklorystka, animatorka kultury ludowej, choreograf, pedagog, autorka publikacji
o tradycjach, obrzędach i zwyczajach kujawskich.
Lubanie, Kujawy, woj. kujawsko-pomorskie.

W kategorii VI - Nagroda honorowa:

11. Towarzystwo Kultury Teatralnej w Warszawie
Sprawuje pieczę merytoryczną i organizacyjną nad działalnością teatrów wiejskich.

 

 
STRESZCZENIA BIOGRAMÓW LAUREATÓW:

kategoria I - twórcy z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego:

Piotr Gaca
Muzyk ludowy - skrzypek.
Rdzów, gm. Potworów, pow. przysuski, Radomskie, woj. mazowieckie.

Piotr Gaca, najstarszy spośród słynnych muzykantów braci Gaców: Jana i Władysława, ich nauczyciel.
Urodził się w 1927 r. w Przystałowicach Małych w okolicach Przysuchy. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął w wieku 13 lat. Grywał na weselach z najlepszymi skrzypkami radom-skimi -Tadeuszem Jedynakiem i Józefem Papisem. Zetknął się również ze skrzypkiem Jaź-wiecem z Ossy, Józefem Zarasiem z Nieznamierowic. Słuchał mistrza skrzypiec – Józefa Kędzierskiego ze Rzuchowa.

Od 1954 r. grał w kapeli rodzinnej z braćmi: Janem (bębnistą i skrzypkiem, 1933-2013) i Władysławem (harmonistą, 1948-1971). W 1972 utworzył nową kapelę z synem Stanisławem (harmonistą, 1948-2011). Ostatni weselny występ tej kapeli odbył się w 1994 r.

Od tego czasu Piotr Gaca występował w wielu przeglądach folklorystycznych m.in. w Przy-susze i w Kazimierzu (I nagroda dla kapeli w 1996r., I nagroda w kat. Solistów w 2004 r.).

Od wielu lat swoje umiejętności wykonawcze i tradycyjny repertuar przekazuje Piotr Gaca muzykantom młodego pokolenia. Ma wierne grono uczniów – skrzypków – wywodzących się ze środowisk miejskich, przyjeżdżających do niego z Warszawy, Olsztyna, Lublina, Poznania i Krakowa. Jego gra została udokumentowana w najważniejszych zbiorach fonograficznych w Polsce (archiwum Fundacji Muzyka Odnaleziona, Polskiego Radia, Instytutu Sztuki PAN).

Piotr Gaca jest bohaterem wielu opowieści zawartych w książkach Andrzeja Bieńkowskiego.

Stanisława Kowalewska
Tkaczka, wykonawczyni pereborów i strojów ludowych.
Nowy Holeszów, gm. Hanna, pow. włodawski, Podlasie, woj. lubelskie.

Zajmuje się tkactwem oraz krawiectwem ludowym. Jest doskonałą artystką, jedną z ostatnich wykonawczyń pereborów - ornamentów tkackich charakterystycznych dla zdobnictwa pół-nocnej i wschodniej Europy, w Polsce występującego wyłącznie w części północno-wschodniej; ornamentu mającego zastosowanie w tkaninach i strojach ludowych w regionach nadbużańskim i włodawskim. Już przed II wojną światową perebor był rzadkością. Umiejęt-ność ich tkania przetrwała dzięki nielicznym tkaczkom, które zaczęły wykonywać prace na konkursy muzealne i szkoląc następczynie.

Stanisława Kowalewska tka od czternastego roku życia. wykonuje perebory: na stroje ludo-we, ręczniki, obrusy, na zamówienie dla zespołów folklorystycznych, na kiermasze i konkur-sy. Od wielu lat współpracuje z Muzeum w Białej Podlaskiej, uczestniczy w cyklicznych kon-kursach i wystawach „Sztuka ludowa południowego Podlasia”. Jest dwukrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Małgorzata Pepłowska
Tkaczka dywanów dwuosnowowych, wycinankarka, wykonawczyni rekwizytów obrzę-dowych z opłatka i bibułkowych kwiatów.
Ruchna, gm. Liw, pow. węgrowski, Podlasie, woj. mazowieckie.

Jej różnorodna działalność plastyczna nawiązuje do najstarszych, tradycyjnych dziedzin re-gionalnej twórczości artystycznej. Małgorzata Pepłowska jest jedną z ostatnich artystek lu-dowych na Podlasiu zajmujących się wykonywaniem wycinanek z opłatka. Jest uczennicą znanej wycinankarki Czesławy Rowickiej (uhonorowanej w 2000 r. Nagrodą im. Oskara Kol-berga). Nawiązuje do regionalnych tradycji wykonywania tej zapomnianej dzisiaj formy zdob-nictwa obrzędowego. W okresie świąt Bożego Narodzenia wycina z opłatka delikatne kom-pozycje jednopłaszczyznowe i przestrzenne, białe i wielobarwne, nawiązujące formą do naj-starszych wzorów: gwiazd, kręgów, kulistych światów, szopek. Ozdabia je motywami religij-nymi i ornamentami roślinnymi.

Eugenia Wieczorek
Koronkaczarka - artystka i popularyzatorka koronek czółenkowych, frywolitek.
Jarocin, Kaliskie, woj. wielkopolskie.

Eugenia Wieczorek z Jarocina jest mistrzynią frywolitki – misternej koronki znanej już w XVIII wieku, wykonywanej w szkołach klasztornych, popularyzowanej przez Koła Włościanek. Umiejętności wykonywania koronek Eugenia Wieczorek zdobyła w domu rodzinnym, pod kierunkiem matki, Marii Czeszejko (uzdolnionej wykonawczyni plastyki dekoracyjnej ze słom-ki, np. pajaków) oraz na kursach organizowanych w Klubie Nauczyciela w Jarocinie (z cza-sem sama została instruktorką wykazując duże zdolności pedagogiczne). E. Wieczorek jest z zawodu nauczycielką. Artystka obdarzona wyjątkowym talentem i wyobraźnią plastyczną projektuje misterne wzory i wykonuje niezwykłej urody serwety, bieżniki, elementy koronko-we strojów ludowych oraz adaptuje koronkę frywolitkową do nowatorskich zastosowań w biżuterii, w wykonawstwie ozdób choinkowych i wielkanocnych rekwizytów obrzędowych. Prace artystki znalazły się w zbiorach instytucji muzealnych oraz w wielu kolekcjach prywat-nych.

 

kategoria II - literatura ludowa:

Genowefa Iwanek
Pisarka ludowa.
Bory, gm. Łodygowice, Żywieckie, woj. śląskie.

Genowefa Iwanek jest jedną z najbardziej znanych na Żywiecczyźnie poetek ludowych i ga-wędziarek. W tym roku obchodzi jubileusz dwudziestopięciolecia twórczości literackiej.

Urodziła się w roku 1937 w Pietrzykowicach, w powiecie żywieckim, tam spędziła dzieciń-stwo, tam założyła rodzinę i do dzisiaj mieszka. W 1983 r. zaczęła pisać. W roku 1988 została przyjęta do Grupy Literackiej „Gronie” im. E. Zegadłowicza, działającej przy Towarzystwie Miłośników Ziemi Żywieckiej w Żywcu.

Genowefa Iwanek posiada w swoim dorobku tomiki wierszy i zbiór utworów prozatorskich pisanych gwarą „Pietrzykowskie Gawędy”, wydane przez Gminny Ośrodek Kultury w Łody-gowicach. Wiele publikowała w regionalnej prasie żywieckiej oraz w czasopiśmie „Twórczości Ludowej”.

Jako gawędziarka zadebiutowała w roku 1997 w Bukowinie Tatrzańskiej. Jest członkinią Koła Gospodyń Wiejskich. Wniosła duży wkład w kultywowanie tradycji regionu beskidzkiego, biorąc udział w warsztatach i w spotkaniach z dziećmi i młodzieżą, podczas których z praw-dziwą pasją i zaangażowaniem przekazuje wiedzę o tradycjach Żywiecczyzny.

 

kategoria III - kapele ludowe:

Kapela Rodzinna „Kurasie”
Lubzina, gm. Ropczyce, woj. podkarpackie.

Kapela Rodzinna „Kurasie” to jedna z najstarszych działających na Podkarpaciu, założona w lutym 1950 r. we wsi Brzozówka przez Władysława Kamińskiego (1892-1979) i jego córkę Albinę Kuraś.

Władysław Kamiński grał na kilku instrumentach (na trąbce, kornecie, klarnecie, skrzypcach, basetli). Nauczył gry na skrzypcach córkę Albinę. Później wraz z wnukami (Teresą, Krystyną, Henrykiem) utworzyli kapelę rodzinną, znaną szeroko w okolicy, zapraszaną na zabawy, wesela, występującą również podczas uroczystości lokalnych w gminie i powiecie ropczycko-sędziszowskim, a z czasem także w przeglądach i festiwalach ogólnopolskich. Kapela kon-certowała zagranicą na Węgrzech, Litwie, w Austrii, Niemczech i we Włoszech.

Obecny skład Kapeli Rodzinnej „Kurasie” z Lubziny tworzą: Albina Kuraś - pierwsze skrzypce, śpiew (po śmierci ojca objęła kierownictwo kapeli); jej córki Teresa Mudryk (śpiew) i Krystyna Czernia (kontrabas), syn Henryk Kuraś (cymbały), wnuczka Albiny Kuraś Jolanta Bieniek (skrzypce) i wnuk Tomasz Mudryk (klarnet).

Kapela posiada bardzo bogaty repertuar, grają muzykę oddającą charakter wykonawców, radosną, żywiołową, zapamiętaną z najstarszych wesel i zabaw, oberki, polki, śpiewają żar-tobliwe, zalotne i rubaszne pieśni i przyśpiewki z Rzeszowskiego i Małopolski, przedstawiają także widowiska obrzędowe, do których Albina Kuraś zebrała melodie i teksty i opracowała scenariusze.

 

kategoria IV - zespoły folklorystyczne:

Zespół Regionalny „Brenna” im. Józefa Macha w Brennej
Brenna, pow. cieszyński, Beskid Śląski, woj. śląskie.

Zespół Regionalny „Brenna” im. Józefa Macha obchodzi w tym roku jubileusz pięćdziesięcio-lecia działalności. Jego powstanie w roku 1963 wynikało z lokalnych tradycji kulturalnych, związane było z działalnością artystyczną amatorskiego Zespołu Teatralnego powstałego w Brennej już w 1948 r. Osobą, która zainicjowała powstanie zespołu folklorystycznego i przez kilkadziesiąt lat (do 1983 r.) kierowała jego działalnością był Józef Mach (1912–2009). Po-chodził z Tokarzówki w Brennej, od najmłodszych lat poznawał i kultywował folklor beskidzki, działał w Stowarzyszeniu Młodzieży Katolickiej, a w latach powojennych w Zespole Teatral-nym, w którym opracowywał repertuar, reżyserował widowiska, był aktorem i muzykiem (grał na basie i heligonce). Był również znanym rzeźbiarzem.

Obecnie, od ponad dziesięciu lat zespołem „Brenna” kieruje choreograf Anna Źlik, córka Jó-zefa Macha. Kierownikiem muzycznym jest Alojzy Nowak. Zespół liczy około czterdziestu osób, śpiewaków, tancerzy, instrumentalistów. Towarzysząca zespołowi kapela wyróżnia się spośród innych kapel góralskich specyficznym instrumentarium, poza skrzypcami, basami, heligonką, w jej skład wchodzą instrumenty dęte: trąbka, klarnet, tuba i tenor.

Zespół Regionalny „Brenna” prezentuje tradycje muzyczne górali Beskidu Śląskiego, pieśni, tańce, regionalne zwyczaje i obrzędowość związaną z czasem pracy i okresem świąt i zaba-wy.

„Brenna” to obecnie nie tylko zespół ludzi tańczących i śpiewających, odnoszących sukcesy artystyczne, jest to zarazem grupa osób połączonych więzami długoletniej współpracy i przy-jaźni, w której panuje rodzinna atmosfera. Dorasta w niej już trzecie pokolenie artystów ko-chających góralski folklor i z dumą prezentujących kulturę swego regionu.

 

Zespół Śpiewaczy „Mlądz”
Mlądz, Otwock, Kołbielskie, woj. mazowieckie.

Zespół Śpiewaczy „Mlądz” działa od 1984 r.
W początkowych latach występował pod nazwą Zespół Pieśni i Tańca „Mlądz” i prezentował szeroki repertuar muzyczny: pieśni, tańce, widowiska obrzędowe z południowego Mazowsza - regionu kołbielskiego. Obecna w repertuarze Zespołu Śpiewaczego „Mlądz” gwara kobielska posiada szczególne znaczenie dla zachowania i popularyzowania regionalnych tradycji.

W dotychczasowej działalności zespołu duże znaczenia miała współpraca z dr Grażyną Dąbrowską, etnochoreografem, badaczką i dokumentatorką kultury ludowej południowego Mazowsza, wybitną pedagog, której dorobek badawczy i zaangażowanie na rzecz zespołu ukształtowało jego repertuar śpiewaczy, program widowisk obrzędowych i choreograficzny.

Obecnie zespół tworzą: Małgorzata Antoniewicz-Cacko, Julianna Dyzio, Krystyna Gabryel-ska, Ewa Koc, Janina Malczyk, Janina Mirosz, Henryka Odolak, Czesława Rajewska, Janina Rzyśkiewicz oraz instruktor Gabryela Powałka. Kierownikiem Klubu „Mlądz” jest Agnieszka Jabłońska. Zespół wielokrotnie występował w konkursie Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, zdobywając wysokie nagrody.

 

kategoria V - naukowcy, działacze, popularyzatorzy:

Dr Urszula Janicka–Krzywda
Etnograf, badaczka kultury ludowej Karpat, folklorystka, pedagog i konsultant zespo-łów folklorystycznych, kustosz dyplomowany Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Kraków

W 1982 r. rozpoczęła pracę w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, równocześnie w latach 1989–1992 pracowała jako etnograf w Spółdzielni Rękodzieła Ludo-wego i Artystycznego „Makowianka” w Makowie Podhalańskim oraz sprawowała kierownic-two artystyczne Zespołu Regionalnego „Juzyna” w Zawoi.

W roku 1997 uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego na podstawie rozprawy doktorskiej na temat: „Postać Matki Bożej w folklorze słownym Polskiego Podkarpacia”.
Dr Urszula Janicka-Krzywda jest autorką około 1000 artykułów naukowych, popularnonau-kowych i wielu książek. W swojej

działalności badawczej podejmowała tematy dotyczące kultury ludowej Karpat, zwłaszcza kultury duchowej: obrzędów, magii, wierzeń, folkloru słow-nego, zbójnictwa karpackiego, tradycji pasterskich, przejawów religijności ludowej. Osobnym tematem jej badań jest kultura górników solnych, wierzenia, zwyczaje i religijność tej grupy zawodowej.

Publikowała także książki o charakterze beletrystycznym, związane z tradycyjną kulturą gó-rali. Przez kilkanaście lat pracowała jako dziennikarz, popularyzowała tematy z dziedziny kultury ludowej i krajoznawstwa. Jest konsultantem i kierownikiem artystycznym zespołów regionalnych, głównie z rejonu Babiej Góry. Pracuje też na rzecz stowarzyszeń i organizacji regionalnych, działających na terenie zamieszkałym przez Górali Babiogórskich i na Orawie, oraz współpracuje z placówkami kultury, m. in. z Orawskim Parkiem Etnograficznym w Zu-brzycy Górnej, Stowarzyszeniem Gmin Babiogórskich, Towarzystwem Miłośników Ziemi Suskiej, z miejscowymi domami kultury oraz z parkami narodowymi: Babiogórskim Parkiem Narodowym, Gorczańskim Parkiem Narodowym, Ojcowskim Parkiem Narodowym, Tatrzań-skim Parkiem Narodowym. Nadal współpracuje z Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie.

Dr Urszula Janicka-Krzywda bierze aktywny udział w ruchu folklorystycznym, zarówno jako opiekun i konsultant zespołów oraz jako członek jury w konkursach i przeglądach, w tym w Karpackim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych w Rabce oraz w Międzynarodo-wym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Jest członkiem Krajowej Komisji Arty-stycznej i Etnograficznej Fundacji „Cepelia” (oddział w Krakowie). Należy od wielu lat do Pol-skiego Towarzystwa Ludoznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK).

Dr Urszula Janicka-Krzywda za działalność na rzecz regionu Górali Babiogórskich otrzymała w 2002 r. „Laur Babiogórski” nagrodę za szczególne zasługi.

Jadwiga Kurant
Folklorystka, animatorka kultury ludowej, choreograf, pedagog, autorka publikacji o tradycjach, obrzędach i zwyczajach kujawskich.
Lubanie, Kujawy, woj. kujawsko-pomorskie.

Jadwiga Kurant mieszka na Kujawach, we wsi Lubanie pod Włocławkiem. Tutaj się urodziła, zdobyła wykształcenie, rozpoczęła pracę pedagogiczną i od lat realizuje zainteresowania kujawską kulturą ludową. Jest wybitną znawczynią folkloru, choreografem i pedagogiem specjalizującym się w tańcach ludowych tego regionu, autorką scenariuszy i reżyserem wi-dowisk przedstawiających tradycje kujawskiej wsi, autorką książek, artykułów w czasopi-smach regionalnych i ogólnopolskich, audycji i materiałów filmowych popularyzujących folklor Kujaw.

W swoim bogatym folklorystycznym dorobku posiada również wiele osiągnięć w dziedzinie animowania kultury ludowej. Z wykształcenia jest pedagogiem i choreografem. Począwszy od lat 60. XX wieku włączyła się w organizowanie i prowadzenie wielopokoleniowych zespo-łów folklorystycznych na Kujawach inicjowała i współtworzyła: Szkolny Zespół Taneczny w Lubaniu, Zespół Folklorystyczny „Lubanioki”, Zespół Taneczny „Przytupy” w Lubaniu, Zespół Artystyczny „Kujawy” we Włocławku, Zespół Folklorystyczny „Dzieci Kujaw” w Brześciu Ku-jawskim, Zespół Folklorystyczny „Kujawy Nadwiślańskie” w Lubaniu.

Jadwiga Kurant prowadzi również działalność pedagogiczną w zakresie doskonalenia warsz-tatowego artystów i kadry instruktorów w dziedzinie choreografii w Poznaniu i w Warszawie, realizuje zajęcia poświęcone tańcom i obrzędowości na Kujawach. Jest jurorem i konsultan-tem przeglądów, konkursów i festiwali folklorystycznych.

 

kategoria VI - Nagroda honorowa:

Towarzystwo Kultury Teatralnej w Warszawie
Sprawuje pieczę merytoryczną i organizacyjną nad działalnością teatrów wiejskich.
Warszawa

Towarzystwo Kultury Teatralnej w Warszawie jest najstarszą w Polsce i jedną z pierwszych w Europie organizacji ruchu teatrów ludowych. Korzenie stowarzyszenia sięgają powstałego w roku 1907 Związku Teatrów i Chórów Włościańskich we Lwowie. Kolejnym ogniwem był utworzony w roku 1919 w Warszawie, w odrodzonej Rzeczpospolitej, Związek Teatrów Lu-dowych. W 1929 r. dzięki inicjatywie Jędrzeja Cierniaka powstał w Warszawie Instytut Te-atrów Ludowych. Po drugiej wojnie światowej prace stowarzyszenia zostały wznowione. Od roku 1971 działa pod obecną nazwą, jako prawny spadkobierca i kontynuator swych po-przedników, organizuje ruch teatrów wiejskich - jeden z najcenniejszych przejawów kultury lokalnej.

Jednym z ważniejszych obszarów działalności Towarzystwa jest realizacja dorocznych edycji Sejmików Wiejskich Zespołów Teatralnych, organizowanych w formule przeglądów regional-nych (w Zamościu, Nowym Sączu, Lesznie, Pile, Siedlcach) oraz ogólnopolskiego etapu - sejmiku w Tarnogrodzie, na którym prezentują się zespoły najwyżej ocenione przez dotych-czasowe komisje artystyczne. Sejmiki to konfrontacje najciekawszych wiejskich zespołów teatralnych, rekonstruujących na scenie stare ludowe tradycje i obyczaje z różnych regionów Polski.

Dla twórców teatru ludowego spotkania w Tarnogrodzkim Ośrodku Kultury umożliwiają roz-wój artystyczny i poznawczy, stwarzają okazję zdobywania teatralnych doświadczeń i umie-jętności, pogłębiania wiedzy o kulturze i teatrze. Zajęcia warsztatowe prowadzone przez Radę Artystyczną pod przewodnictwem Lecha Śliwnika, z udziałem wybitnych aktorów, etno-grafów, etnomuzykologów zmieniają poziom artystyczny i merytoryczny prezentowanych widowisk teatralnych.