W dniach 19 – 20 lutego 2009 w Warszawie odbyła się zorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury konferencja zamykająca obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego (ERDM) w Polsce.

W trakcie spotkania podsumowano osiągnięcia Roku Dialogu oraz debatowano nad diagnozą i kształtowaniem postaw wobec odmienności kulturowej. Uroczystości towarzyszyła także ceremonia wręczenia nagród w konkursie na interpretację słów księdza Józefa Tischnera, które stanowiły motto obchodów Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w Polsce: „Dialog to budowanie wzajemności”.

W konferencji podsumowującej obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego udział wzięli przedstawiciele świata kultury, nauki i sztuki, reprezentanci organizacji pozarządowych, animatorzy kultury oraz praktycy i teoretycy dialogu międzykulturowego. Wydarzenie stanowiło szansę na podsumowanie działań i projektów zrealizowanych w ramach ERDM i podjęcie dyskusji na temat wyzwań edukacji międzykulturowej, możliwości kształtowania postaw dialogu oraz obecności dialogu międzykulturowego w programach europejskich i międzynarodowych. Wśród prelegentów znaleźli się m.in. dr hab. Magdalena Środa i dr Krystyna Starczewska oraz Ambasadorowie ERDM – Adam Michnik, dr. Piotr M.A. Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Janusz Witt, współzałożyciel wrocławskiej fundacji „Dzielnica Wzajemnego Szacunku Czterech Wyznań”, Krzysztof Czyżewski, założyciel Ośrodka „Pogranicze” w Sejnach, prof. Leon Tarasewicz. Oprócz uczestnictwa w panelach dyskusyjnych goście konferencji mieli także okazję zapoznać się z wystawą prezentującą projekty zrealizowane przez organizacje pozarządowe i instytucje kultury w ramach obchodów Roku Dialogu w Polsce.

Dwudniowej konferencji towarzyszył wieczór autorski „Barwy i odcienie wielokulturowości”, który odbył się 19 lutego 2009 w kawiarni Czuły Barbarzyńca. Spotkanie, które poprowadził prof. Wojciech Burszta, poświęcone było promocji publikacji związanych z Rokiem Dialogu: „Księgi Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ku europejskim tradycjom wspólnotowości”, monografii „Różnorodność religijna, etniczna i kulturowa Zelowa”, wydawnictwom popularyzującym galerię judaików w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz publikacji „Transkultura – Sztuka a płynna rzeczywistość XXI wieku”.

Podczas konferencji podsumowującej obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w Polsce dr Bartłomiej Walczak i Tomasz Kasprzak przedstawili wyniki zrealizowanego w ramach ERDM badania pod hasłem „Diagnoza postaw młodzieży województwa podlaskiego wobec odmienności kulturowej”.

Jak wskazują autorzy przeprowadzonego w województwie podlaskim badania, młodzież z tego regionu nie różni się zasadniczo od innych młodych Polaków, jednak obecnie jako niemal jedyna w całym kraju ma szansę w życiu codziennym doświadczać kontaktu z różnymi mniejszościami. Na Podlasiu obok polskiej większości żyją Białorusini, Ukraińcy, Litwini, Romowie, Tatarzy i Rosjanie, obok katolików obrządku rzymskiego - prawosławni, grekokatolicy i muzułmanie. Ponadto, tak jak w innych miejscach w Polsce młodzież z województwa podlaskiego ma kontakt z przedstawicielami mniejszości odmiennych niż religijne i etniczne, takich jak mniejszości seksualne czy niepełnosprawni, które również zostały w badaniu uwzględnione.

Wśród badanej młodzieży zauważalny był wysoki poziom deklarowanej tolerancji w stosunku do zamieszkujących Podlasie mniejszości. Jednak porównanie tych deklaracji z wynikami pomiarów dystansu społecznego ankietowanych w stosunku do przedstawicieli owych mniejszości każe autorom „Diagnozy postaw młodzieży (...)” mówić raczej o charakteryzującej młodych Podlasian „tolerancji fasadowej” niż głęboko przeżywanej i uwewnętrznionej akceptacji różnorodności. Badanie wykazało jednak, iż pomimo, że w chwili obecnej dystans do „Innych” jest duży, młodzież ma raczej tendencję do jego zmniejszania niż powiększania. Czynnikami, które okazały się mieć zasadniczy wpływ na redukowanie owego dystansu są doświadczenie bezpośredniego kontaktu z „Innymi” i przynależność lub identyfikowanie się z którąś z mniejszości.

Ciekawą obserwacją płynącą z badania jest odnotowanie bezpośredniego związku postaw młodzieży względem różnorodności z miejscem zamieszkania – wbrew stereotypowym oczekiwaniom najniższy poziom dystansu względem „Innych” zaobserwowano na wsi i w małych miastach (poniżej 20 tys. mieszkańców), największy – w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców.

Badania wykazały także, że niezwykle ważną i pozytywną rolę odgrywa edukacja międzykulturowa prowadzona przez szkoły oraz wychowawców. Jednak pomimo, że młodzież nie pozostaje obojętna na prowadzone obecnie działania edukacyjne i artystyczne dotyczące wielokulturowości, autorzy „Diagnozy postaw młodzieży (...)” wskazują, że w tej dziedzinie nadal jest jeszcze wiele do zrobienia.

W trakcie konferencji zamykającej Europejski Rok Dialogu Międzykulturowego odbyła się także ceremonia wręczenia nagród w ogłoszonym przez Narodowe Centrum Kultury konkursie na esej poświęcony interpretacji słów księdza Józefa Tischnera, które stanowiły motto obchodów ERDM w Polsce: „Dialog to budowanie wzajemności”.

Spośród licznie nadesłanych prac zwycięski esej wyłoniło czteroosobowe jury, w skład którego weszli Ambasadorowie Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego - Krzysztof Czyżewski, Piotr M.A. Cywiński i Janusz Witt - oraz ekspert z Narodowego Centrum Kultury – Magdalena Kopczyńska-Zych. Laureatem konkursu został Krzysztof Usakiewicz, autor eseju pod tytułem „DIALOŻEK O rumuńskich Cyganach, warmińskich ochroniarzach, macedońskim drwalu i pewnym gospodarzu z Chechła”, o którym Krzysztof Czyżewski mówi: „DIALOŻEK (...) znakomicie harmonizuje prostą formą osobistego eseju, minimalizm w podejściu do „wielkiej idei” dialogu, młody wiek autora, dojrzałość w odnajdowaniu ważnego w drobnym i codziennym, oraz niewyszukany a poruszający emocjonalnie styl opowieści. Mozaika różnych postaci, odległych miejsc i odmiennych doświadczeń, które osobno opisane mogłyby ocierać się o banał, została bardzo umiejętnie skomponowana w dynamiczną, wzbogacającą się i jakby muskającą jedynie, a przez to podkreślającą jeszcze wagę pytań autora o swoje dojrzewanie do dialogu - całość". Magdalena Kopczyńska-Zych z Narodowego Centrum Kultury dodaje: "DIALOŻEK (...) to dobra, szczera praca bez niepotrzebnego patosu – pokazująca dialog z perspektywy młodego człowieka, który w swoich podróżach ociera się o istotę Tischnerowskiego dialogowania."

Z pięcioma najlepszymi esejami można się zapoznać na stronie: /miedzynarodowy-rok-dialogu/161758-article454-ksiega-wielkiego-ksiestwa-litewskiego-spotkania-promocyjne

Prezentacje przedstawiane w trakcie konferencji oraz szczegółowe informacje m. in. o możliwości pozyskania publikacji wydanych w ramach Roku znaleźć można na stronie: http://dialog2008.pl/index.php?page=art&artid=474

Zapraszamy do obejrzenia fotoreportażu z konferencji dostępnego na stronie: http://dialog2008.pl/index.php?page=reportaze&repid=468