Prace upamiętniają polską i czeską drogę do wolności w latach 1980-89. Inspiracją dla Narodowego Centrum Kultury – inicjatora przedsięwzięcia, artystów, oraz wykonawcy projektu – firmy Good Looking Studio, była historia ruchu solidarnościowego, który rozpoczął się w Polsce 40 lat temu, oraz jego wpływu na przemiany kulturowe i społeczno-polityczne w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Pomysł wykonania murali powstał z potrzeby upamiętnienia przełomowych wydarzeń z sierpnia 1980 r., które zapoczątkowały nieodwracalny proces zmian ustrojowych w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej podporządkownych Związkowi Radzieckiemu, doprowadzając w 1989 roku do obalenia komunistycznych władz i rozpadu bloku sowieckiego. Historię powstania polskiego związku zawodowego i ruchu społecznego Solidarność oraz wieloletniej współpracy opozycji demokratycznej w Polsce i Czechosłowacji Narodowe Centrum Kultury chciało zaprezentować w formie przemawiającej do młodego pokolenia, które nie pamięta wydarzeń z lat 80. ubiegłego wieku.

- Polskę i Czechy łączą podobne historyczne doświadczenia sowieckiej opresji po II wojnie światowej oraz trudna i długa droga do demokracji i suwerenności. Tę drogę w obydwu krajach wyznaczała opozycja demokratyczna, a kamieniem milowym była polska Solidarność, która narodziła się 40 lat temu i promieniowała na cały region. Jej owocem stała się również Solidarność Polsko-Czechosłowacka i rozwijana w jej ramach podziemna współpraca działaczy opozycyjnych. To właśnie historia Solidarności oraz jej wpływ na rozpad obozu komunistycznego i demokratyzację państw naszego regionu zainspirowały ośmiu twórców murali z Polski i Czech. Ich koncepcje artystyczne przełożone na dwa murale w wyjątkowym roku jubileuszu 40-lecia Solidarności, mają szczególne znaczenie. Namalowane na ścianach budynków grafiki prezentują historię w artystycznej formie kolażu, która przemawia do młodego pokolenia, i pokazują współczesną percepcję historii. Mam nadzieję, że ta plastyczna interpretacja historii będzie też skłaniała do refleksji tysiące przechodniów w obydwu stolicach. Mural to wyjątkowa forma sztuki prezentowana w największej i najliczniej odwiedzanej galerii, jaką jest przestrzeń miejska, która oddziałuje skuteczniej niż tradycyjne formy edukacji. – komentuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

W latach 80. XX w. opozycja demokratyczna w Polsce i ówczesnej Czechosłowacji wielokrotnie manifestowała wzajemne poparcie i solidarność, np. poprzez głodówki protestacyjne czy demonstracje przed czechosłowackimi placówkami dyplomatycznymi w Polsce, będące sprzeciwem i przypomnieniem o działaczach więzionych za południową granicą. Także opozycjoniści czechosłowaccy w swoich tekstach wielokrotnie opowiadali się po stronie strajkujących robotników w Polsce. Kontakty działaczy opozycyjnych po obu stronach polsko-czeskiej granicy, zainicjowane w 1978 roku, przybierały np. formę spotkań organizowanych potajemnie w górach, wymiany informacji, literatury, nielegalnych wydawnictw. Na ich bazie w 1981 r. powstała podziemna organizacja pod nazwą: Solidarność Polsko-Czechosłowacka – pierwsza transgraniczna, międzynarodowa struktura opozycyjna w bloku sowieckim. W okresie obowiązywania w Polsce stanu wojennego działalność organizacji napotykała na dodatkowe przeszkody i represje. Współpraca polskich i czeskich działaczy została zintensyfikowana w 1987 r. i odegrała ogromną rolę jesienią 1989 roku, stając się jednym z akceleratorów przemian w Czechosłowacji. Późniejszy polityk, a wówczas działacz opozycyjny Alexandr Vondra przyznał: „Solidarność była dla nas inspiracją, źródłem know-how oraz symbolem, że również u nas może być lepiej”.

Symboliczna różnorodność

Do wykonania rocznicowego projektu muralowego Narodowe Centrum Kultury zaprosiło Good Looking Studio oraz ośmiu młodych artystów z Polski i Czech: Karola Banacha, Kingę Offert, Olgę Fedirko, Kasię Majewską, Alionę Baranovą, Martinę Fischmeister, Marka Kulhavy i Barborę Idesovą.

Proces twórczy został poprzedzony zaproszeniem artystów na wizyty studyjne w Pradze i Trójmieście. W ten sposób młodzi twórcy mieli możliwość poznania historii przemian w obydwu krajach. Odwiedziny w instytucjach kultury, spotkania, poznawanie historycznych miejsc, pamiątek I pomników uzupełniły wiedzę podręcznikową i dały nową perspektywę spojrzenia na proces zmian politycznych w latach 80. dwudziestego wieku.

Zadbanie o odpowiednie przygotowanie merytoryczne pozwoliło na osiągnięcie pożądanego efektu zróżnicowania poszczególnych elementów finalnego projektu murali.

- W koncepcji kreatywnej zależało nam na pokazaniu zróżnicowanej interpretacji wątków związanych z ruchem solidarnościowym. Jest to analogia do samego ruchu, różnorodności jednostek, które odpowiadały za jego powstanie i ewolucję na przestrzeni lat oraz postrzegania przez społeczeństwo, zarówno lokalnie, jak i na arenie międzynarodowej. Postanowiliśmy zaprosić do realizacji ośmiu artystów o zróżnicowanym stylu i powierzyć im autorską interpretację faktów i wydarzeń związanych z ruchem. Wspólną drogę do wolności Polski i Czech ukazaliśmy symbolicznie łącząc oba murale w jedną kompozycję, która po zestawieniu tworzy całość. Prace kreatywne wiązały się z wieloma wyzwaniami, ale jesteśmy dumni z efektu końcowego. - mówi Piotr Ruszkowski, dyrektor kreatywny Good Looking Studio.

Pędzle w dłoń, czyli od projektu do czynów

Po kilku miesiącach przygotowań, z początkiem października rozpoczęto najważniejszy etap projektu - prace artystyczne na ścianach budynków w Pradze i Warszawie. Końcowym efektem współpracy są dwa murale zdobiące ściany w stolicach Polski i Czech. Realizacja przedsięwzięcia była możliwa dzięki dofinansowaniu z programu grantowego pn. „Kultura Inspirująca” polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Jednoczesne odsłonięcie murali w stolicach obydwu państw nastąpiło 9 października, o godzinie 10:30. W uroczystości w Pradze, przy ul. Tesarowej 42 uczestniczyli w nim m. in. Dyrektor Instytutu Polskiego - Maciej Ruczaj, Hana Trestikova – zastępczyni burmistrza Pragi 7 i radna ds. kultury Miasta Pragi, Antoni Wręga charge d'affiars a.i. Ambasady RP, współzałożyciel Good Looking Studio - Bartłomiej Leśniewski oraz liczni reprezentanci mediów i mieszkańcy Pragi. W Warszawie przy ul. Siennej 45, róg Jana Pawła II w tym samym czasie mural odsłaniał m.in. Dyrektor Narodowego Centrum Kultury - Rafał Wiśniewski oraz Piotr Ruszkowski, Art Director z Good Looking Studio.

Projekt „Mierz wysoko - ściana wolności” to kolejne przedsięwzięcie NCK upamiętniające rocznicę 40-lecia powstania Solidarności. Okolicznościowe murale NCK zrealizowało też w polskich miastach: Jastrzębiu-Zdroju, Gdańsku i Szczecinie, gdzie w sierpniu 1980 r. podpisywane były porozumienia strajkujących robotników z władzami. One stworzyły podstawę prawną do powołania pierwszego w obozie komunistycznym legalnego i niezależnego od władzy i partii komunistycznej związku zawodowego, który stał się przykładem, inspiracją, ale też źródłem nadziei i wsparcia dla opozycji w innych krajach. Współpraca działaczy opozycyjnych w Polsce i ówczesnej Czechosłowacji miała bezprecedensowy, sformalizowany i długotrwały charakter, dlatego zasługuje na szczególne uhonorowanie

Partnerzy

Partnerami wspierającymi cały projekt realizowany przez Narodowe Centrum Kultury i Good Looking Studio są: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Polski w Pradze i Stowarzyszenie Traffic Design.